Uất Kim – dẫn khí khai huyết, giải nỗi u uất trong lòng
Có những nỗi đau không rạch da – mà tắc lại nơi khí huyết
Một người phụ nữ hay thở dài, ngực tức, kinh nguyệt không đều, bụng dưới ấm ách mà không đau rõ.
Một người tức hông sườn, mắt vàng nhẹ, miệng đắng, dễ cáu gắt – nhưng đi khám không thấy bệnh.
Lại có người trầm lặng, khó ngủ, bức bối trong lòng, tinh thần nặng như khói không tan.
Ấy là khi can khí uất, huyết trệ, khí không hành, thần không thanh.
Người thầy thuốc không chỉ dùng bổ khí hay an thần – mà chọn Uất Kim – củ con của cây Nghệ thơm, được phơi khô, thái lát – để khai khí, phá ứ, mở lòng uất kín.
Giai thoại – Người phụ nữ không bệnh mà không vui
Một người đàn bà ngoài ba mươi, tinh thần mỏi, ngực đầy, kinh chậm, da không sáng mà sắc vẫn tươi.
Không sốt, không ho, không mạch nghẽn – chỉ thấy lòng không yên, mặt chẳng cười.
Gặp ông lang già, ông kê nhẹ:
“Không phải vì thiếu – mà vì không thoát. Dư trong lòng – nhưng tắc trên đường.”
Bài thuốc: Uất Kim – Hương phụ – Xuyên khung – Đan sâm – Cam thảo.
Mười ngày: ngực nhẹ. Ba mươi ngày: da hồng, thần dịu, môi tươi.
Tính vị và công năng – cay, đắng, lạnh – hành khí – phá ứ – thanh tâm – lương huyết – khai khiếu
Uất Kim – vị cay, đắng, tính hàn, quy kinh can – tâm – tỳ.
• Hành khí – giải uất: trị ngực tức, sườn đầy, trầm uất, kinh nguyệt rối loạn, tâm phiền bất yên
• Phá huyết – chỉ thống: trị đau bụng kinh, thống kinh, sau sinh huyết ứ, chấn thương bầm tụ
• Khai khiếu – thanh tâm: dùng khi mất ngủ, lo âu, tâm uất, khí trệ dẫn đến thần rối
• Lợi mật – sơ can: hỗ trợ gan nóng, mắt vàng, miệng đắng, tiểu vàng
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Uất Kim là phần củ con của cây Nghệ thơm (Curcuma aromatica), thu hái vào mùa đông, thái lát mỏng, phơi khô.
✔️ Loại tốt:
• Lát dày vừa, hình bầu dục, màu vàng hổ phách, vỏ ngoài nâu xám, ruột trong sáng bóng nhẹ
• Mùi thơm cay nồng nhưng thanh, khi nhấm có vị đắng dịu, hậu mát
• Khi nấu nước vàng óng, thơm nhẹ, không tanh, không mốc
📌 Cách dùng:
• Tán bột – dùng trong hoàn, tán, hoặc phối thang sắc – sao rượu để dẫn khí
• Phối với Hương phụ – Xuyên khung – Đan sâm – Nhũ hương – Một dược
• Có thể dùng lâu dài trong chứng khí uất, huyết ứ nhẹ, trầm cảm khí trệ, rối loạn nội tiết
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Uất Kim có mặt trong các toa cổ và hiện đại:
• Toa hành khí – phá huyết trị thống kinh: Uất Kim – Hương phụ – Ngô thù du – Đan bì
• Toa thanh tâm giải uất: Uất Kim – Viễn chí – Mạch môn – Cam thảo – Toan táo nhân
• Toa lợi mật trị gan uất nóng nhẹ: Uất Kim – Nhân trần – Chi tử – Hoàng cầm
Y học hiện đại ghi nhận:
• Chứa curcumin, borneol, zingiberene, turmerone, tinh dầu thơm nồng
• Tác dụng giảm đau, chống viêm, kháng trầm cảm nhẹ, bảo vệ gan, tăng bài tiết mật
• Hỗ trợ điều trị viêm gan, gan nhiễm mỡ, hội chứng trầm cảm nhẹ, rối loạn thần kinh thực vật
Đừng quên…
• Không dùng cho phụ nữ có thai – người đang băng huyết – người thể hư không có huyết ứ
• Không nhầm với Khương hoàng (nghệ vàng) – tuy cùng cây nhưng dược tính khác biệt rõ
• Dùng đúng liều, phối hợp – tránh hành khí quá mạnh gây rối tiêu hóa nhẹ
Uất Kim – củ con vàng rực, mở được lối cho khí huyết lặng im
Không ồn ào,
Không đậm ngát,
Chỉ là những lát củ nhỏ như thỏi ngọc mờ,
vậy mà đánh tan một cơn uất chặt ngang ngực,
mở cho tâm trí biết mỉm cười,
và giữ cho dòng kinh – dòng khí – dòng huyết trở lại nhẹ như mùa xuân.
