Tô Mộc – thớ gỗ đỏ mở lại lối đi cho dòng huyết bị ứ trệ
Có những khối tụ không nổi rõ – nhưng lại âm ỉ đau từng ngày
Một người sau sinh mổ, bụng dưới nặng, đau râm ran, sản dịch mãi chưa sạch.
Một người sau chấn thương, chỗ va đập bầm tím không tan, đau lặng lẽ – như có gì đè nén dưới da.
Có người đau bụng kinh kéo dài – đến kỳ lại quặn, máu sẫm – uống thuốc bổ thì đầy trệ, dùng thuốc hạ thì sợ lạnh.
Ấy là lúc huyết ứ đã tích lại lâu ngày – không hành được.
Không phải do thiếu – mà do bế.
Người thầy thuốc không bổ – cũng không công phá – mà chọn một vị thuốc nhẹ nhàng làm tan, thấm sâu làm lưu – đó là Tô Mộc.
Giai thoại – Cô thợ may và vết bầm không chịu tan
Một cô thợ may bị ngã cầu thang nhẹ, ngoài da chỉ hơi tím. Nhưng hai tuần sau, bầm vẫn còn, ngồi xuống thấy đau, đứng lên thấy nặng.
Đi khám – không tổn thương. Chụp phim – không thấy gì. Uống thuốc giảm đau – không đỡ.
Thầy thuốc già nghe kể, bảo:
“Là huyết không đi được – tụ lại ở nơi gân cơ bế tắc.”
Ông cho toa: Tô Mộc – Huyết kiệt – Một dược – Đương quy – Xuyên khung.
Một tuần sau, vùng đau nhẹ dần, sắc mặt hồng lại, tinh thần phấn chấn.
Cô rưng rưng nói:
“Chỉ là thớ gỗ, sao chữa được máu trong người?”
Ông cười:
“Vì nó là gỗ có khí huyết.”
Tính vị và công năng – ngọt, bình – hoạt huyết – trục ứ – tiêu sưng – sinh cơ
Tô Mộc – vị ngọt nhẹ, tính bình, quy kinh can – tâm – tỳ.
• Hoạt huyết – trục ứ: dùng trong bầm tím, chấn thương, kinh nguyệt bế, đau bụng do huyết ứ
• Tiêu sưng – giảm đau: trị sưng khớp, đau cơ, vết thương do va đập lâu ngày
• Sinh cơ – hồi phục mô mềm: dùng khi vết thương lâu lành, sản dịch kéo dài, ứ máu sau sinh mổ
Tô Mộc là vị thuốc hoạt huyết mà không phá huyết – làm tan mà không làm hao khí, nên rất dễ phối, dùng rộng rãi cho cả nam nữ.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Tô Mộc là lõi gỗ khô của cây Tô Mộc (Caesalpinia sappan), thường được gọi là cây vang.
Loại tốt:
• Gỗ màu đỏ nâu hoặc đỏ sậm như cánh gián, thớ mịn, thơm nhẹ như gỗ đàn
• Khi thái mỏng ngâm nước – nước chuyển đỏ tươi, không lợt, không có mùi mốc
• Khi đốt, tro có màu trắng – không đen xám
Cách dùng:
• Thường thái lát mỏng – sắc uống hoặc tán bột dùng trong các toa hoạt huyết
• Phối với Một dược – Huyết kiệt – Xuyên khung – Đương quy – Ngưu tất để trị huyết ứ đau
• Có thể ngâm rượu, phối thang, làm cao dán ngoài vùng tụ huyết
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Tô Mộc có mặt trong nhiều toa hoạt huyết nổi tiếng:
• Toa trị tụ huyết sau sinh: Tô Mộc – Đương quy – Sinh địa – Huyết kiệt – Cam thảo
• Toa trị chấn thương sưng đau: Tô Mộc – Một dược – Ngưu tất – Cốt toái bổ – Quế chi
• Toa đau bụng kinh do huyết ứ: Tô Mộc – Xuyên khung – Ích mẫu – Đào nhân – Hương phụ
Y học hiện đại ghi nhận:
• Chứa brazilin, sappanin, flavonoid, tanin
• Có tác dụng chống viêm, giãn mạch, giảm đau, tăng tuần hoàn ngoại biên
• Hỗ trợ điều trị đau kinh, tụ máu dưới da, phục hồi sau chấn thương mô mềm
Đừng quên…
• Không dùng cho người đang chảy máu nhiều, rong kinh, hoặc đang dùng thuốc chống đông máu
• Phụ nữ có thai – tránh dùng
• Không dùng cho người huyết hư không ứ – dễ gây chóng mặt, mệt
Tô Mộc – thớ gỗ đỏ giúp máu biết đường mà chảy tiếp
Không thơm ngát,
Không long lanh,
Chỉ là thớ gỗ khô nằm trong bọc thuốc cũ,
mà biết giải tỏa bế tắc âm ỉ dưới da,
gọi máu bầm tan ra từng sợi,
và làm cơ thể nhẹ lại sau những nỗi đau không rõ hình hài…
