Thần Khúc – viên thuốc nhà bếp lên men từ nhiều vị thảo dược
Có những cái bụng ăn vào mà vẫn mệt, không đầy mà vẫn trệ…
Cơm no mà không khỏe. Ăn xong mà thấy người nặng hơn lúc đói.
Khí thì uất, bụng thì âm ỉ, miệng nhạt, ợ hơi, phân sống, mộng nhiều, giấc cạn.
Cơ thể đã nhận đồ ăn, mà như không hiểu cách dùng.
Lúc ấy, người thầy thuốc không vội tả, cũng chưa nên bổ.
Họ thường nghĩ đến một vị rất dân dã – nhưng biết chuyện hơn nhiều vị quý.
Một viên thuốc do dân làm ra – từ gạo nếp, đậu xanh, bột thuốc và men rượu – ủ lên men, ép thành bánh.
Ấy chính là Thần Khúc – không phải một vị, mà là một toa thuốc thu nhỏ, lên men đúng lúc, để giúp cơ thể tiêu hóa những thứ mình đã nuốt vào nhưng chưa hề hấp thu.
Giai thoại – Cục bánh nhỏ cứu một cỗ bàn lớn
Một người đầu bếp lớn, bày tiệc lớn, mời quan khách lớn.
Tiệc xong, nhiều người đau bụng, ợ nóng, đầy trướng, phân lỏng.
Không ai ngộ độc, cũng chẳng ai sốt – chỉ là ăn nhiều mà không tiêu.
Thầy thuốc được mời đến, không dùng thuốc quý, chỉ lấy ra một viên bánh nhỏ – Thần Khúc đã sao vàng – tán bột, sắc nước cơm, chia ba lần cho uống.
Chỉ một đêm sau, người tiêu, bụng nhẹ, thần yên.
Ông bếp thán phục:
“Thuốc không nằm trong núi cao – mà nằm trong nồi ủ. Vị thuốc ấy hiểu chuyện cái bụng hơn tôi hiểu chuyện bếp.”
Tính vị và công năng – tiêu thực, kiện tỳ, điều khí, trợ thuốc bổ
Thần Khúc có vị cay – ngọt, tính ôn, quy kinh tỳ – vị.
• Giúp tiêu thực – hóa tích khi ăn không tiêu, bụng đầy trướng, ợ hơi, buồn nôn, phân sống
• Kiện tỳ – điều vị khi dạ dày yếu, hấp thu kém, ăn vào thấy mệt
• Trợ lực cho thuốc bổ: giúp Nhân sâm, Bạch truật, Thục địa không bị “nghẽn” khi cơ thể chưa kịp hấp thu
• Dùng tốt trong phép ôn trung – hóa thấp – điều khí cho người mới khỏi bệnh, tỳ dương còn yếu
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Thần Khúc không phải một vị thuốc đơn, mà là bài thuốc lên men cổ phương, gồm:
• Gạo nếp, đậu xanh, men rượu (làm nền)
• Kinh giới, Bạch truật, Thanh di, Hương phụ, Hoàng tinh, Cam thảo, Thần khương (làm thuốc)
Ủ lên men trong điều kiện ẩm ấm, rồi ép thành bánh, đem phơi hoặc sao vàng để dùng.
Loại tốt có:
• Miếng vuông dẹt, khô chắc, màu nâu vàng
• Mùi thơm dịu của thuốc và men, không hôi, không mốc
• Khi bẻ giòn nhẹ, bên trong khô đều, không có mùi chua gắt
Cách dùng:
• Sao vàng trước khi dùng để tăng tác dụng kiện tỳ – giảm ẩm
• Sắc cùng các vị tiêu thực như Sơn tra, Mạch nha, Trần bì, Hậu phác
• Phối trong bài thuốc bổ để thuốc dễ thẩm thấu mà không gây trệ khí
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Một số toa cổ thường dùng Thần Khúc:
• Toa hóa tích – kiện tỳ: Thần Khúc, Sơn tra, Mạch nha, Hậu phác
• Toa bổ tỳ kèm trệ thực: Nhân sâm, Bạch truật, Cam thảo, Thần Khúc
• Toa trừ thấp – giải biểu nhẹ: Thần Khúc, Hoắc hương, Phục linh, Trần bì
Y học hiện đại cho thấy Thần Khúc chứa:
• Enzym tiêu hóa tự nhiên (amylase, protease)
• Vi sinh có lợi cho đường ruột
• Tinh dầu – chất chống oxy hóa từ các vị thuốc
Tác dụng:
• Kích thích men ruột
• Giảm đầy bụng, khó tiêu, hấp thu kém
• Tăng hiệu lực của các vị thuốc bổ, đặc biệt ở người tỳ vị yếu
Đừng quên…
• Không dùng khi tỳ hư hàn quá nặng, tiêu chảy, lạnh bụng
• Luôn sao vàng trước khi dùng để tăng hiệu quả, giảm nguy cơ gây ẩm trệ
• Không dùng kéo dài đơn độc – nên phối linh hoạt với thuốc kiện tỳ – hành khí
Thần Khúc – viên bánh lên men biết chuyện tiêu hóa và thuốc bổ
Không phải rễ,
Không phải củ,
Chỉ là bánh lên men khô từ gạo, đậu và thuốc…
Nhưng có thể dọn dẹp những bữa ăn chưa kịp tiêu,
đánh thức tỳ vị đang ủ rũ,
và dẫn dắt thuốc bổ vào đúng nơi cần đến…
