Thảo Đậu Khấu – vị thuốc giúp tỳ vị lạnh tìm lại hơi ấm
Có những người không sốt – không viêm – mà cứ ăn xong là muốn nôn…
Bụng không đau dữ, nhưng cứ ăn vào là ợ, là buồn nôn, là trướng nhẹ dưới rốn.
Dùng thuốc tiêu hóa thì bụng êm, nhưng lại lạnh tay chân.
Dùng thuốc ôn tỳ thì sinh táo – bụng khô, môi khô.
Ấy là lúc hàn khí đang tụ lại trong vị, âm thầm làm rối hệ tiêu hóa, khiến thức ăn vào mà không sinh tân, không sinh khí.
Người thầy thuốc chọn một vị thuốc thơm mà cay – nhỏ mà đi sâu – có thể ấm mà không nóng, hành khí mà không táo, chính là Thảo Đậu Khấu.
Một viên quả khô, mà đủ đánh thức dạ dày lạnh lâu năm.
Giai thoại – Người khách phương xa ăn gì cũng nôn và túi thơm của ông đồ
Có một người buôn từ miền ngược xuống, đi đâu cũng mang theo rối loạn tiêu hóa: ăn món lạ là đau bụng, uống nước lạnh là nôn, bụng đầy hoài không tiêu.
Bao lần đi khám, chỉ nhận về men tiêu hóa và thuốc đau bao tử.
Gặp một ông đồ già, nghe xong chỉ lấy trong túi ra một nhúm quả thơm nhỏ, vỏ nhăn – chính là Thảo Đậu Khấu, rồi bảo sắc uống với Sa nhân, Bán hạ, Hậu phác.
Bảy thang qua – bụng êm, ăn được món miền xuôi mà không ợ nóng, không trướng.
Ông đồ nói:
“Không phải món ăn lạ – mà là tỳ vị của anh lạnh lâu ngày. Cái lạnh không nằm trong thức ăn – mà nằm ở bụng mình.”
Tính vị và công năng – cay, ấm – ôn trung – chỉ ẩu – tiêu thực – hành khí
Thảo Đậu Khấu có vị cay the, tính ấm, quy kinh tỳ – vị – đại trường.
• Ôn trung tán hàn: trị đầy trướng, tiêu hóa kém, ợ hơi, ăn vào nôn mửa do vị lạnh
• Chỉ ẩu – chỉ nôn: dùng cho nôn mửa do hàn, do ăn thức lạnh, tỳ vị hư hàn
• Hành khí – tiêu thực: hỗ trợ tiêu hóa sau bữa ăn nặng, thức ăn tích trệ sinh khí nghịch
• Kết hợp hoàn hảo với các vị hành khí – kiện tỳ – táo thấp trong các toa trị rối loạn tiêu hóa thể hàn
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Thảo Đậu Khấu là quả chín phơi khô của cây Amomum villosum hoặc Amomum kravanh, khác với Đại Đậu Khấu hay Bạch Đậu Khấu.
✔️ Loại tốt:
• Quả nhỏ dài 1–2cm, màu nâu sẫm, vỏ nhăn, có vân dọc rõ ràng
• Khi bẻ có mùi thơm cay nồng, ruột có hạt nhỏ màu đen – xám – dính nhẹ
• Không nấm mốc, không mùi chua, vỏ không mềm nhũn
📌 Cách dùng:
• Sao vàng hoặc sao thơm trước khi dùng để tăng tác dụng ôn trung
• Tán bột phối Sa nhân – Bán hạ – Hậu phác – Trần bì trị tiêu hóa kém, đầy hơi, nôn lạnh
• Có thể dùng trong toa thuốc bổ tỳ có trệ khí, để thuốc dễ hấp thu mà không gây đầy trướng
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Thảo Đậu Khấu thường có mặt trong:
• Toa Ôn Trung Thang: Thảo Đậu Khấu – Bạch truật – Cam thảo – Trần bì – Bán hạ (trị tiêu hóa kém thể hàn)
• Toa chỉ nôn: Thảo Đậu Khấu – Sinh khương – Hương phụ – Mộc hương
• Toa kiện tỳ – tiêu thực sau ốm: phối Thảo Đậu Khấu – Nhân sâm – Hậu phác – Sa nhân
Y học hiện đại xác nhận:
• Thảo Đậu Khấu chứa tinh dầu bay hơi, cineol, borneol, camphor
• Có tác dụng kích thích bài tiết dịch tiêu hóa, kháng khuẩn nhẹ, giảm co thắt ruột
• Hỗ trợ điều trị viêm dạ dày mãn, rối loạn tiêu hóa chức năng, hội chứng ruột kích thích thể lạnh
Đừng quên…
• Không dùng cho người âm hư hỏa vượng, táo bón, nhiệt kết
• Dùng lượng vừa đủ – không nên lạm dụng vị cay ấm trong thời tiết nóng
• Phải phân biệt đúng với Đại Đậu Khấu – tránh nhầm vị và sai công năng
Thảo Đậu Khấu – quả thơm nhỏ giúp tỳ vị lạnh tìm lại hơi ấm
Không bốc lửa,
Không đỏ rực,
Chỉ là một quả nhỏ thơm cay nơi gùi người miền ngược,
vậy mà có thể thắp lại lò ấm trong bụng người hay nôn,
làm tiêu thức ăn đọng lại sau nhiều bữa sợ hãi,
và giúp hơi thở nhẹ ra – sau những tháng ngày đầy trướng âm thầm…
