Thạch Cao – tảng đá trắng làm dịu cơn sốt và hỏa bốc trong thân
Có những cơn sốt không ầm ỹ – nhưng dữ dội trong im lặng:
miệng khô, lưỡi đỏ, đầu bốc hỏa, mồ hôi ra từng hạt mà thân nhiệt vẫn nóng.
Có người ho khan, tức ngực, bứt rứt, tim đập nhanh, giấc ngủ vỡ vụn từng mảnh.
Ấy là lúc nhiệt tà đã vào sâu, đốt khô tân dịch, thiêu đốt huyết mạch và làm tâm không yên.
Không phải lúc để bổ, cũng không thể dùng thuốc hàn nhẹ.
Người thầy thuốc sẽ chọn một vị tưởng chừng vô tình – nhưng lại giữ được bản tính của băng tuyết:
chính là Thạch Cao – cục đá trắng làm nguội những cơn hỏa bốc, kéo khí trở về nơi bình yên.
Giai thoại – Cậu bé sốt cao và bàn tay mát từ cục đá
Một cậu bé bị cảm hỏa, sốt ba ngày ba đêm, môi nứt, mắt đỏ, người nóng như nung.
Mẹ cậu đã dùng đủ nước lá, thuốc hạ sốt, mà nhiệt vẫn không lùi.
Một lương y già đến, không mang thuốc, chỉ lấy ra một túi Thạch Cao, đập vụn, sắc cùng Tri mẫu – Cam thảo – Mạch môn.
Chưa đến hai thang, cậu đổ mồ hôi nhẹ – môi dịu lại – mắt lim dim thiếp ngủ.
Người mẹ hỏi sao thuốc đơn giản mà hiệu nghiệm đến thế?
Ông chỉ cười:
“Lửa dữ phải dùng đá lạnh. Không lời – nhưng vững.”
Tính vị và công năng – ngọt, rất hàn – thanh nhiệt – tả hỏa – sinh tân – chỉ khát
Thạch Cao – vị ngọt, tính đại hàn, quy vào phế – vị, có công năng:
. Thanh nhiệt – tả hỏa mạnh: dùng cho các chứng sốt cao, khát nước, đầu đau, lưỡi đỏ, môi khô.
. Sinh tân – chỉ khát: rất hiệu quả với người mất nước, miệng khô, ho khan sau cảm sốt.
. Thanh phế – trừ phiền: phối hợp trị phế nhiệt, ho sốt, ngực nóng tức.
. Làm mát dạ dày, điều vị khí: dùng trong các toa trị vị nhiệt gây ợ nóng, loét miệng, nôn nóng.
Thạch Cao là vị thuốc chủ lực trong thanh nhiệt thực hỏa, rất mạnh – nhưng nếu dùng đúng sẽ như nước giếng sâu dội xuống ngọn lửa trong lòng.
Cách chọn thuốc tốt và phương pháp bào chế – đá trắng, mịn, nặng tay, không pha tạp
Thạch Cao là loại khoáng vật tự nhiên – chủ yếu là canxi sulfat (CaSO₄·2H₂O), loại tốt:
• Có màu trắng sáng hoặc trắng ngà, không lẫn sạn vàng, không có tạp cát.
• Khi đập vỡ có vân mịn – nặng tay – lát cắt không rỗ – không xốp.
• Loại tốt khi đun có vị ngọt mát – không mùi lạ – sắc ra nước trong.
• Cách dùng:
• Nghiền vụn trước khi sắc, cho vào thang thuốc đầu tiên – nấu lâu để hòa chất.
• Phối với Tri mẫu, Mạch môn, Sinh địa, Cam thảo trong các toa thanh hỏa, sinh tân.
• Có thể nấu riêng, lọc lấy nước làm nền sắc thuốc hoặc làm nước súc miệng nhiệt.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Thạch Cao thường xuất hiện trong các bài thuốc nổi tiếng:
• Bạch hổ thang – phối Tri mẫu – Cam thảo – Ngạnh mễ trị sốt cao, miệng khô, mồ hôi ra nhưng thân vẫn nóng.
• Ngọc nữ tiễn – dùng trong tiểu đường thể vị nhiệt âm hư – người gầy, miệng khát, tiểu nhiều.
• Toa thanh phế nhiệt – phối với Mạch môn – Sinh địa – Tang bạch bì trị ho nhiệt, ngực tức, khó ngủ.
Y học hiện đại xác nhận: Thạch Cao có khả năng hấp thu nhiệt, bổ sung khoáng nhẹ, giúp:
• Giảm sốt, hạ nhiệt cơ thể, tăng sinh dịch nội, cải thiện khô miệng.
• Hỗ trợ chống viêm, làm dịu niêm mạc hô hấp – tiêu hóa khi bị nhiệt.
Đừng quên…
. Không dùng cho người tỳ vị hư hàn – ăn uống kém – chân tay lạnh.
. Tránh dùng chung với các thuốc bổ dương, ôn trung – dễ gây xung khắc.
. Dùng lâu ngày nên theo dõi – có thể gây lạnh bụng hoặc tiêu hóa kém nếu sai phép.
Thạch Cao – tảng đá trắng lạnh giữ cho cơ thể khỏi bốc cháy từ bên trong
Không mềm,
Không tan,
Chỉ là cục đá khô – không cỏ không hoa,
mà có thể làm dịu đi những cơn sốt như nung,
hạ xuống những ngọn lửa cháy rừng trong huyết,
và đưa người đang khô kiệt trở về với hơi mát đầu tiên trong cơn mê sốt.
