Sài Hồ – cành gió mảnh dẫn khí thoát uất bên sườn
Có những nỗi tức không thành giận,
chỉ lặng lẽ cuộn lên bên hông – vùng sườn đau mỏi từng chập,
có những người miệng đắng – ngực đầy – mệt mà không sốt, sốt mà không ra mồ hôi – lưỡi rêu mỏng, mạch huyền.
Ấy là khi thiếu dương bị bế, can khí bị uất, tỳ vị bị kìm,
người thầy thuốc không vội dùng thuốc hạ, cũng không tống ra mồ hôi,
mà khẽ khàng đưa vào một cành nhỏ mảnh – thơm nhẹ nhưng mạnh mẽ mở khí,
đó là Sài Hồ – vị thuốc dẫn khí giữa biểu lý, sơ can – giải uất – thăng dương.
Giai thoại – Người phụ nữ hay cáu và ông thầy thuốc không bắt mạch
Một người phụ nữ trung niên, mỗi tháng đều có mấy ngày đau tức bên sườn, bụng đầy, miệng đắng, ngực khó chịu,
dễ cáu, giấc ngủ chập chờn, kinh nguyệt đến muộn, sắc bầm tím.
Một ông lang già không bắt mạch, chỉ hỏi:
“Có khi nào chị giận mà không dám giận không?”
Rồi kê Sài Hồ, Bạch thược, Xuyên khung, Hương phụ, Trần bì, kèm lời dặn:
“Thuốc này không làm tan giận – chỉ giúp đưa nó ra ngoài nhẹ nhàng.”
Mười thang thuốc – vùng sườn không còn tức.
Mười lăm thang – kinh nguyệt đều lại.
Từ đó, Sài Hồ là bạn đồng hành cho những nỗi uất sâu mà chẳng ai biết tên.
Tính vị và công năng – đắng, hơi cay, mát, sơ can giải uất, thăng dương, điều kinh
Sài Hồ Bắc – vị đắng, hơi cay, mát, quy vào can – đởm – tâm bào – tam tiêu, có công năng:
. Sơ can – giải uất – điều khí: dùng trong đau sườn, ngực đầy, miệng đắng, tâm phiền, kinh nguyệt không đều, phối Bạch thược, Hương phụ, Xuyên khung.
. Thăng dương – điều trung khí: trị sa dạ dày, sa tử cung, tiêu hóa kém, mỏi mệt, phối Hoàng kỳ, Đẳng sâm, Thăng ma (như trong Bổ trung ích khí thang).
. Hòa giải thiếu dương: dùng cho sốt rét, sốt có chu kỳ, mệt – không ra mồ hôi, lưỡi rêu mỏng – mạch huyền sác, phối Hoàng cầm, Sinh khương, Bán hạ.
Sài Hồ là vị thuốc dẫn – mềm – nhưng rất mực quan trọng trong điều khí – giải uất – nâng khí hạ hư.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – thân mảnh thơm dịu, vỏ nâu sáng, không vụn
Sài Hồ Bắc là rễ phơi khô của cây Bupleurum chinense, loại tốt:
• Thân rễ mảnh dài, màu vàng nâu hoặc nâu xám, còn nguyên vỏ, nhiều vân dọc.
• Thơm dịu – không có mùi hắc, khi tán ra có sợi, không vụn nát.
• Khi sắc, nước trong, vị đắng nhẹ đầu lưỡi, hậu ngọt, thơm mát.
• Thường dùng sống để giải biểu – sơ can.
• Sao rượu để thăng dương, dẫn khí vào trung tiêu.
• Chích mật để nhuận khí, điều kinh, hỗ trợ an thần.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Sài Hồ xuất hiện trong nhiều bài thuốc nổi tiếng:
• Tiểu sài hồ thang – trị thiếu dương bệnh, cảm mạo tái phát, sốt không lui, tức ngực – nôn khát.
• Sài hồ sơ can tán – trị can khí uất, đau sườn, kinh nguyệt thất thường.
• Bổ trung ích khí thang – trị khí hư hạ hãm, sa tạng, mệt mỏi không lực.
• Ứng dụng hiện đại: điều hòa nội tiết, hỗ trợ rối loạn tiền đình, trầm cảm nhẹ do khí uất.
Y học hiện đại cho biết: chứa saikosaponin, polyacetylen, flavonoid, có tác dụng:
• Giảm stress, điều hòa trục thần kinh – nội tiết, chống viêm gan, hạ men gan, tăng miễn dịch.
• Chống co thắt cơ trơn, điều tiết vận động tiêu hóa, hỗ trợ nội tiết nữ.
Đừng quên…
. Không dùng cho người âm hư hỏa vượng, đau đầu do hư dương xung lên.
. Dùng đúng liều – quá nhiều có thể gây đau đầu nhẹ, chóng mặt.
. Tránh dùng đơn độc dài ngày – cần phối hợp để điều khí đúng hướng.
Sài Hồ – nhành mảnh vươn thẳng lên trời, mở đường cho khí tìm lại nhịp xưa
Không mạnh mẽ như phá tả,
Không êm dịu như bổ âm,
Chỉ là một nhành gió nhẹ –
mà dẫn được khí từ trong lồng ngực ra vùng sườn bên,
cho người biết thở sâu,
và buông được những uất nghẹn không tên.
