Qua Lâu Nhân – giọt dầu mát lành giúp ngực thở nhẹ, ruột trôi êm
Có những tiếng ho không quá to, không dữ dội,
nhưng kéo dài như tiếng thở nén trong lòng.
Lồng ngực nhói mỗi khi cố khạc, đàm dính như keo, cổ họng thì khô mà miệng chẳng khát.
Lại có những người ngồi trên bồn cầu thật lâu, mà bụng thì trướng, ruột thì khô,
thở ra nhẹ nhõm mà chẳng ra gì…
Ấy là khi phế đã táo – ruột đã khô – tân dịch không đủ,
cần một vị thuốc vừa nhuận mà không hàn, thông mà không phá,
mềm như dầu, nhẹ như sương, thấm sâu không rầm rộ.
Người thầy thuốc không dùng tả mạnh, cũng không chọn thuốc long đàm gắt gỏng,
mà lấy ra vài hạt nâu sẫm, tròn dẹt như đồng tiền nhỏ, đập nhẹ, bên trong hiện ra nhân béo trắng ngà, mùi dịu như dầu thực vật thơm.
Ấy là Qua Lâu Nhân – hạt nhỏ giữ lại tân dịch cho phế, tưới mềm ruột táo, làm dịu những tiếng ho nghẹn giữa ngày hanh hao.
Giai thoại – Người đàn bà bán hàng rong và bài thuốc như dầu lạc
Bà là người bán xôi sáng, mỗi ngày rao khản cổ.
Về nhà không ho, mà lại tức ngực, đàm dính như keo, mỗi lần ho là đau sâu trong ngực.
Chữa mãi không khỏi – người nói viêm họng, kẻ bảo khí nghịch.
Một lương y trẻ nhìn kỹ, bảo:
“Đàm này không phải nóng, cũng chẳng do lạnh. Mà là khô.”
Ông tán mịn Qua Lâu Nhân đã đập vỏ, phối với Mạch môn, Bối mẫu, Sa sâm,
cho sắc uống mỗi chiều.
Chưa tới hai tuần – tiếng ho êm lại, ngực nhẹ, bà nói:
“Giống như có ai đó rót vào phổi tôi một thìa dầu mát, rồi tất cả trôi theo.”
Tính vị và công năng – ngọt mát, nhuận phế, hóa đàm, nhuận trường, thông tiện
Qua Lâu Nhân – vị ngọt, tính hàn, quy kinh phế – đại trường – vị, có công năng:
. Nhuận phế – hóa đàm – chỉ khái: dùng trong ho khan, đàm dính, viêm phế quản mạn, tức ngực không thoát, phối với Sa sâm, Mạch môn, Bối mẫu.
. Nhuận tràng – thông tiện – sinh tân: dùng cho táo bón sau sốt, táo khô ở người già, sản hậu đại tiện khó, phối với Mật ong, Mạch môn, Hỏa ma nhân.
. Tiêu thũng – giải kết nhẹ: phối trong các bài chữa nhũ trưng, u vú, viêm tuyến vú nhẹ, kết hợp Qua lâu bì, Thiên hoa phấn, Huyền hồ sách.
Vị thuốc này có thể dùng cho cả phế táo – đại tràng táo – tân dịch khô, rất phù hợp với người suy nhược sau bệnh – người cao tuổi – sản phụ – bệnh nhân phổi mạn.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – từ hạt nâu đến giọt dầu trắng trong
Qua Lâu Nhân là nhân của hạt quả Qua Lâu (Trichosanthes kirilowii), loại tốt có:
• Hạt tròn dẹt, màu nâu nhạt đến nâu sẫm, vỏ ngoài mịn, khô, không mốc, không sâu mọt.
• Khi đập vỡ vỏ, bên trong là nhân trắng ngà, mềm, nhiều dầu, mùi thơm dịu, béo nhẹ.
• Không có mùi chua, không vón cục, không đổi màu.
• Khi dùng:
• Tách bỏ vỏ cứng, lấy nhân đem tán bột hoặc sắc.
• Không sao chế – vì sao dễ mất dầu.
• Dễ bị mốc, cần bảo quản kín, khô, thoáng, tránh ánh nắng.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Qua Lâu Nhân có mặt trong nhiều phương thang cổ:
• Thanh táo cứu phế thang – trị phế khô đàm đặc, tiếng khàn, thở gấp, ho gắt.
• Tăng dịch thừa khí thang gia Qua Lâu Nhân – cho người táo bón nhiệt, miệng khô, da sạm.
• Tiêu nhũ ẩm – hỗ trợ tiêu viêm tuyến vú, phối Thiên hoa phấn – Qua lâu bì – Huyền hồ sách.
Y học hiện đại cho biết: chứa acid béo, dầu thực vật, protein thực vật, chất nhầy, có tác dụng:
• Làm mềm đàm, giảm ho, chống viêm phế quản mạn,
• Nhuận tràng cơ học, chống táo bón thể khô,
• Hỗ trợ giảm tổn thương niêm mạc phổi và đường tiêu hóa.
Đừng quên…
. Không dùng cho người tỳ vị hư hàn, phân sống, bụng yếu – tiêu chảy mạn.
. Không dùng trong viêm ruột cấp, đau bụng lạnh, nhiễm lạnh gây ho.
. Tránh sắc quá lâu – dễ làm mất dầu và nhựa thuốc.
Qua Lâu Nhân – giọt dầu trắng từ lòng hạt khô, xoa dịu những ho nghẹn và làm mềm ruột khát
Không mạnh mẽ,
Không xông hỏa,
Chỉ là một chút ấm dịu từ lòng hạt,
lặng lẽ trôi xuống ngực – rồi chảy qua ruột,
mở lối cho đàm thoát – cho phân mềm – cho người không còn căng tức trong mình…
