Ô Dược – mùi thơm ấm áp mở lối cho những ngõ bụng co cứng
Có những cơn đau không thành hình, không rõ ràng – mà chỉ là một cảm giác tức âm ỉ dưới rốn, trướng bên hông, hoặc lặng lẽ co rút giữa lồng ngực, như thể có ai cột chặt bên trong mà không chịu gỡ ra.
Người bệnh lúc ấy không sốt, không ói, cũng chẳng tiêu chảy…
Chỉ uể oải, bụng nặng, thở không thông, ăn vào lại đầy…
Lúc ấy, người thầy thuốc chỉ cần một mùi thơm đặc biệt – nhẹ nhưng sâu, ấm mà không khô, để khí được thông, huyết được mở. Ấy là Ô Dược.
Giai thoại – Người đàn bà tức bụng và nắm rễ thơm của ông lang làng chài
Một người đàn bà buôn cá, ngày ngày gánh đôi thúng từ bến về chợ. Có hôm tự dưng bụng đau quặn từng cơn, không tiêu được, mà cũng không đi ngoài. Sờ vào không cứng, không mềm. Đi khám, không ra bệnh. Người bảo “tỳ yếu”, kẻ nói “nội hàn”.
Một ông lang già trong xóm biển, lặng lẽ mang đến cho bà mấy lát rễ thơm, màu nâu đen, vân dọc như thân gỗ, mùi dễ chịu kỳ lạ. Ông chỉ bảo:
“Bà nấu với trần bì, mộc hương, uống đi. Nó sẽ mở nút cho bụng bà.”
Ba thang thuốc trôi qua, cơn co rút không còn nữa. Người đàn bà không biết tên vị ấy, chỉ gọi là:
“Thứ thuốc biết mở lời cho bụng.”
Tính vị và công năng – cay ấm, hành khí, chỉ thống, điều hòa tạng phủ
Ô Dược có vị cay, tính ấm, quy vào tỳ – vị – can – thận. Là vị thuốc hành khí – chỉ thống – ôn trung – điều hòa khí huyết, thường dùng trong các chứng khí trệ gây đau:
bụng trướng, hạ sườn tức, đau bụng kinh, đau dạ dày, tiểu buốt, ăn không tiêu.
. Khi bụng đầy tức, đau âm ỉ vùng rốn hoặc dạ dày – phối với Mộc hương, Trần bì, Hương phụ để hành khí – tán kết.
. Khi đau bụng kinh do khí trệ huyết ứ – phối với Đương quy, Xuyên khung, Nga truật để thông kinh hoạt huyết.
. Khi ăn không tiêu, tiêu chảy do khí hãm – dùng chung với Sa nhân, Thảo quả, Bạch truật để kiện tỳ, trừ thấp.
. Khi tiểu tiện khó, tiểu ít do khí trệ ở hạ tiêu – có thể phối Xa tiền tử, Hoàng bá để thông tiểu tiện, giáng khí.
. Với nam giới, phối Nhục quế, Dâm dương hoắc dùng trong các chứng liệt dương, di tinh do can khí uất.
Người xưa có câu:
“Ô Dược hành khí như suối chảy – đến đâu, khí tắc được thông, đau được giải.”
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – chọn đúng mùi thơm giữ được trong thân gỗ đen
Ô Dược là rễ của cây Mộc hương ta, loại tốt có màu nâu đen đến đen sẫm, hình trụ hoặc hơi cong, vỏ nhăn nheo, mùi thơm đậm đặc – không hắc, không chua, không tanh. Thường có vân chạy dọc, mặt cắt bóng dầu, dai.
. Thường được tẩm rượu hoặc sao thơm, giúp tăng tính hành khí – dẫn kinh.
. Có thể tán bột, sắc thuốc, làm viên tễ đều được.
. Không sắc quá lâu – tinh dầu dễ bốc hơi.
. Khi phối với các vị khác, thường giữ vai trò “kích hoạt hành khí” – tạo sự lưu thông nhẹ nhàng giữa các tạng.
Ô Dược giả – hoặc để lâu mất mùi – thì giống một khúc củi vô dụng. Người thầy thuốc giỏi luôn “ngửi trước, dùng sau”.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Ô Dược có mặt trong các bài thuốc:
• Sài hồ sơ can tán – trị can khí uất, đầy trướng vùng hông.
• Trần bì Ô dược thang – ôn trung, tán hàn, trị đau bụng, ăn kém.
• Hương phụ Ô dược thang – điều kinh, trị thống kinh do khí trệ.
• Kiện tỳ hành khí hoàn – dùng trong tỳ hư khí trệ, ăn không tiêu, tiêu chảy.
Y học hiện đại phát hiện Ô Dược chứa các chất như terpenoid, borneol, camphene, có tác dụng giãn cơ trơn, giảm co thắt, kháng viêm, kích thích tiêu hóa và giảm đau tự nhiên.
Đừng quên…
. Người âm hư hỏa vượng, nội nhiệt táo bón, tỳ âm hư hàn thực lẫn lộn – không nên dùng.
. Phụ nữ có thai không nên dùng liều cao – vì Ô Dược có thể kích thích co bóp tử cung.
. Không dùng dài ngày nếu không có khí trệ – sẽ tiêu hao chính khí, làm khí hư thêm hư.
Ô Dược – hương ấm âm thầm mở đường cho những tạng phủ bị bóp nghẹt bởi uất khí
Không vội, không gấp,
Ô Dược chỉ len vào từng khe rối của bụng,
mở nhẹ từng gút buộc trong gan, trong dạ dày,
rồi mỉm cười lùi lại như một người đã gỡ xong sợi tơ rối.
