Nga Truật – mũi nhọn xuyên qua ứ trệ âm thầm
Giữa vùng đất khô cằn có một loài củ mọc trầm dưới đất – thân mập, vỏ xù xì, màu đen ánh đỏ, khi bẻ ra có mùi thơm cay hăng, như gừng nhưng lại không phải để làm dịu. Người ta gọi đó là Nga Truật – “củ gừng dũng cảm” – vị thuốc chuyên đi phá ứ huyết, tiêu khối, trừ tích trệ, xông lại những dòng khí đã bị bế lâu ngày không thông.
Không dịu như đương quy, không mềm như bạch thược, Nga Truật đến là để gõ, để đập, để xoáy sâu vào nơi mà máu đã bị kẹt, khí đã bị hãm, tiêu hoá đã đóng váng như nước ao lâu ngày không rút.
Giai thoại: Người phụ nữ có bụng cứng như đá và thang thuốc làm mềm cả ký ức
Có người phụ nữ đến khám, than bụng dưới thường trướng, cứng, kinh nguyệt không đều, máu vón cục, có khi không ra được. Ăn uống chậm tiêu, da vàng, lưỡi có rêu dày. Thầy thuốc trầm ngâm rồi bốc bài Nga Truật, Tam lăng, Thanh bì, Đan sâm, Bạch truật, nói nhỏ:
“Phải phá đi cái đã cũ mới đón được cái mới – không chỉ trong huyết mà cả trong tâm nữa.”
Một tháng sau, kinh ra đều, bụng nhẹ dần, giấc ngủ cũng ngon hơn. Người đàn bà ấy rơi nước mắt:
“Hóa ra, một củ thuốc có thể chạm đến cả những chỗ mình không dám gọi tên.”
Tính vị và công năng – cay đắng mà hăng, mạnh tay mà tỉnh táo, phá huyết – hành khí – tiêu tích – chỉ thống
Nga Truật có vị đắng, cay, tính ôn, quy vào can – tỳ – vị, là vị thuốc phá huyết ứ, hành khí, tiêu tích thực, chỉ thống.
. Khi bế kinh, kinh ra ít, máu tím đen, có cục, bụng trướng đau âm ỉ, Nga Truật phối với Tam lăng, Đào nhân, Hồng hoa để phá huyết – hành kinh – thông khí huyết.
. Trong các chứng ăn uống kém, đầy trướng, tiêu chậm, bụng cứng như có khối, Nga Truật đi cùng Hậu phác, Thanh bì, Mộc hương để phá tích – tiêu thực – kiện tỳ vị.
. Với người sau mổ, sau sinh có khối huyết, đau nhức lâu tan, Nga Truật phối Xuyên khung, Nhũ hương, Huyết kiệt, giúp tiêu viêm – giảm đau – tan máu tụ.
. Có khi, dùng trong u xơ tử cung, bướu vùng bụng, trướng mạn, Nga Truật phối cùng Miết giáp, Địa long, Tam lăng – đi sâu để phá kết.
Khác với những vị dưỡng nuôi, Nga Truật đến để dọn dẹp – làm tan, làm sạch, rồi để lại khoảng trống cho thân thể được tái sinh.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – như chọn mảnh gừng già để cào sạch lớp sình đã đóng váng
Nga Truật tốt là củ già chắc, ruột đỏ thẫm, thơm hăng, bẻ ra có dầu, phơi khô không mốc, không vụn. Loại mọc vùng Tây Nam Trung Quốc hoặc Việt Nam đều có dược tính tốt.
Cách chế biến:
. Sao vàng hạ thổ: giảm bớt tính tán, dùng được cho tỳ yếu.
. Tẩm giấm sao: tăng khả năng phá huyết, phá kết – thường dùng trong khối u, tích trệ.
. Tán bột phối hoàn: cùng Nhũ hương, Tam lăng trong thuốc tiêu u, tiêu bướu.
. Ngâm rượu thuốc: dùng ngoài bóp đau khớp, đau bụng kinh thể hàn, huyết ứ.
Thầy thuốc luôn dặn: dùng Nga Truật phải biết rõ có huyết ứ – khí trệ, không dùng khi huyết hư, không có thực tích, không bế kết rõ ràng.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Trong Bản Thảo Cương Mục, Lý Thời Trân ghi: “Nga Truật chủ trướng mãn, tiêu tích tụ, phá huyết khối.” Dùng cho tỳ thực, huyết ứ, bế tắc sinh bệnh.
Hiện đại đã chứng minh Nga Truật có tác dụng chống viêm, chống co thắt, giảm đau, chống u lành, và đang được nghiên cứu hỗ trợ điều trị u xơ tử cung, polyp ruột, rối loạn kinh nguyệt.
Đừng quên…
. Không dùng cho phụ nữ có thai, người huyết hư, người không có ứ trệ rõ ràng.
. Dùng quá liều có thể gây tổn thương tỳ vị – cần phối các vị bổ khí – kiện tỳ đi kèm.
. Không nên dùng đơn độc kéo dài – phải theo dõi phản ứng cơ thể.
Nga Truật – củ gừng đen dũng cảm mở lối cho máu huyết và khí trệ được thông
Không dỗ dành,
Không ve vuốt,
Nga Truật là nhát cuốc đầu tiên vào đất cứng,
Phá đi vón cục trong bụng,
Gạt ra tích trệ lâu năm,
Để cho huyết khí được luân lưu,
Và lòng người thôi chướng.
