Ma Hoàng – cọng rơm nhỏ mở cánh cửa phong hàn đang vây kín
Có một loài cây mọc ở vùng cát khô – nắng nhiều mà gió cũng nhiều. Thân mảnh như cọng rơm, không hoa rực, không hương sắc. Ấy vậy mà khi phơi khô, đốt lên thơm hăng hắc, rồi sắc nước uống thì người sốt rét cũng vã mồ hôi, người co rút cũng ấm lại đầu lưng. Đó chính là Ma Hoàng – vị thuốc mở biểu, phát hãn, trừ phong hàn – như người giữ cửa giúp đẩy tà khí ra ngoài mà không làm tạng phủ tổn thương.
Trong các bài thuốc cổ, Ma Hoàng được xem như “tướng quân trấn cửa ngoài”, đứng đầu các vị thuốc giải biểu hàn – phát hãn – tuyên phế – bình suyễn.
Giai thoại: Người đàn ông cảm phong hàn nằm như đá và bát thuốc nóng giữa cơn bão
Một người đàn ông bị cảm gió độc giữa mùa đông, người lạnh run, không ra mồ hôi, đầu đau như búa bổ, ho tức ngực. Thầy thuốc đến, nấu một bát thuốc gồm Ma Hoàng, Quế chi, Hạnh nhân, Cam thảo – bài Ma Hoàng Thang nổi tiếng. Uống xong, ông vã mồ hôi đầm đìa, thân thể ấm lại, tiếng ho dịu đi, giấc ngủ tới nhẹ nhàng như chưa từng bị phong hàn trói chặt.
Từ đó, người ta hiểu: Ma Hoàng không chỉ là cỏ, nó là cánh cửa được hé mở đúng lúc, để gió độc đi ra, mồ hôi thông thoát, và tạng phủ được bảo toàn.
Tính vị và công năng – cay mà không tán bừa, ấm mà dẫn đúng đường, giải biểu – tuyên phế – lợi thủy – bình suyễn
Ma Hoàng có vị cay, hơi đắng, tính ấm, quy kinh phế và bàng quang, là vị thuốc giải biểu hàn, phát hãn, tuyên phế, bình suyễn, lợi niệu tiêu phù.
. Khi cảm phong hàn, sốt, rét run, đau đầu, mình mẩy ê ẩm, không ra mồ hôi, Ma Hoàng là chủ dược – phối với Quế chi, Sinh khương, Tô diệp để giải biểu phát hãn.
. Với người ho do lạnh, hen suyễn co thắt, khí nghẹn nơi ngực, Ma Hoàng cùng Hạnh nhân, Tử uyển, Cam thảo giúp tuyên phế, giáng khí, giảm co thắt phế quản.
. Trong các thể phù nề do cảm lạnh, thủy khí đình trệ, Ma Hoàng phối Phục linh, Trạch tả để lợi thủy, tiêu phù, thông lỗ chân lông.
. Trong bài Đại Thanh Long Thang, Ma Hoàng đóng vai quân để giải hàn cường liệt, chữa sốt cao không ra mồ hôi, mình nóng lưng lạnh – chứng ngược thời biểu lý.
Ma Hoàng là vị “mở cửa” – nếu dùng đúng, tà đi mà chính không hao, nhưng nếu dùng sai, biểu thoát quá đà sẽ làm tổn dương khí.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – như chọn cọng rơm biết vạch lối cho tà ra mà chính ở lại
Ma Hoàng tốt là loại thân nhỏ đều, màu vàng xanh, không mốc đen, thơm hăng. Loại mọc vùng sa mạc khô Trung Á được đánh giá có dược tính mạnh và ổn định hơn.
Cách chế biến:
. Dùng sống (sinh Ma Hoàng): phát hãn mạnh, trị cảm lạnh không ra mồ hôi.
. Chích Cam thảo sao: giảm phát hãn, thiên về tuyên phế – bình suyễn, dùng cho hen.
. Sao qua: giảm tính kích thích, dùng cho người tỳ vị yếu.
. Tán bột hoặc hãm trà liều nhỏ: giúp ra mồ hôi nhẹ, thông khí phế.
Lương y giỏi luôn nhớ: sinh Ma Hoàng phát biểu, chích Ma Hoàng tuyên phế, còn liều lượng là chìa khóa giữ quân lệnh đúng mức.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Trong sách Thần Nông Bản Thảo, Ma Hoàng được xếp vào loại “thượng phẩm”, chuyên trị cảm phong hàn, suyễn, thủy thũng.
Y học hiện đại xác nhận hoạt chất ephedrine trong Ma Hoàng có tác dụng giãn phế quản, tăng hô hấp, lợi tiểu, nhưng cũng khuyến cáo không lạm dụng – dễ kích thích tim mạch nếu dùng sai.
Một số dân gian dùng Ma Hoàng hãm với tía tô, gừng tươi – uống khi trời trở lạnh, giúp tránh cảm, thông mồ hôi, ấm người.
Đừng quên…
. Tuyệt đối không dùng Ma Hoàng cho người ra nhiều mồ hôi, âm hư, dương hư, sốt do nhiệt.
. Không dùng cho người bệnh tim, huyết áp cao, mất ngủ kéo dài.
. Không phối cùng các vị quá cay nóng – dễ hao tân dịch, làm tổn chính khí.
Ma Hoàng – cọng rơm khô mở lối cho khí uất được tan, hơi thở được thở lại
Không thơm như hoa,
Không ngọt như quả,
Ma Hoàng là cọng rơm mở biểu,
Giải đi gió lạnh,
Trả lại hơi ấm cho da thịt,
Mở ra cánh cửa mồ hôi,
Cho chính khí ở lại và tà khí ra đi.
