Long Đởm Thảo – ngọn cỏ mềm, gột sạch cơn giận trong gan đởm
Trên những ngọn núi cao sương phủ, có một loài cỏ nhỏ, thân mảnh, hoa tím biếc như màu trời chiều. Rễ của nó vươn sâu xuống lòng đất, hút lấy thứ khí mát lành từ khe đá. Ấy là Long Đởm Thảo – vị thuốc mạnh mà không gắt, làm mát gan, tả hỏa, trừ thấp, giúp cho người nóng gan, mắt đỏ, mụn nhọt, tiểu gắt, miệng đắng được an dịu trở lại như suối núi sau mưa.
Người xưa bảo: rồng uống nước suối trong, lòng chẳng giữ uất khí. Vậy nên gọi tên vị này là cỏ rồng – Long Đởm Thảo, như gửi gắm kỳ vọng rằng dù gan có giận, đởm có bốc, thì vẫn có một loài thảo mộc biết lắng nghe và làm nguôi.
Giai thoại: Người thiếu phụ nổi mụn khắp người và bó cỏ tím dịu lòng gan đang giận dữ
Có một thiếu phụ sau sinh vài tháng, mặt nổi đầy mụn đỏ, tiểu ít, miệng đắng, đêm ngủ hay nóng nảy, mắt đỏ ngầu. Thầy thuốc già đến thăm, không bắt mạch lâu, chỉ khẽ nói: “Gan đang giận – phải xin một bó cỏ rồng về mà tạ tội.”
Ông mang đến một nắm Long Đởm Thảo đã sao vàng, sắc cùng Sinh địa, Hoàng cầm, Xa tiền thảo, cho uống ngày hai lần. Một tuần sau, da lặng dần, giấc ngủ yên hơn, miệng không còn đắng, tiểu tiện thông suốt. Người thầy thuốc chỉ cười:
“Người ta hay lo trái tim đau, nhưng gan mà nóng lên thì cũng khiến cả thân thể nổi bão.”
Tính vị và công năng – đắng mà mát, tả mà không tàn, làm nguôi hỏa gan – giải thấp hạ tiêu
Long Đởm Thảo có vị đắng, tính hàn, quy vào can – đởm – bàng quang, là vị thuốc thanh can tả hỏa, thanh nhiệt táo thấp, lợi tiểu tiện.
. Khi đau đầu, mắt đỏ, tai ù, miệng đắng, nóng trong xương sườn, Long Đởm Thảo là chủ dược – phối với Hoàng cầm, Chi tử, Thạch cao để tả hỏa ở can đởm – làm sáng mắt, dịu đầu.
. Trong các chứng tiểu vàng gắt, tiểu ra máu, viêm tiết niệu do thấp nhiệt, Long Đởm Thảo đi cùng Xa tiền tử, Trạch tả, Mộc thông để thanh thấp, lợi niệu, làm mát bàng quang.
. Trong bài thuốc cổ Long Đởm Tả Can Thang, vị này là quân – chuyên trị các chứng hỏa uất ở can, dẫn nhiệt xuống hạ tiêu, dùng khi gan giận dữ mà tỳ yếu không chịu nổi.
. Với người mụn nhọt, viêm da do gan nóng, Long Đởm Thảo phối Kim ngân hoa, Bồ công anh, Sinh địa – giúp giải độc, tiêu viêm, làm mát từ gốc gan.
Đặc biệt, Long Đởm Thảo tuy tả mạnh, nhưng không phá chính khí nếu dùng đúng thể, nhờ vậy được mệnh danh là “cây cỏ của rồng” – nghiêm mà không tàn.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – như chọn rễ cỏ có sắc tím nhưng lòng mát
Long Đởm Thảo tốt là rễ vàng sáng, chắc nịch, có mùi thơm nhẹ, không mốc, không mục, thân cỏ màu xanh lục tím nhạt. Loại mọc nơi núi cao, ít ẩm thường cho dược lực mạnh hơn.
Cách chế biến:
. Dùng sống, sắc thuốc: trị hỏa can, thấp nhiệt, phù hợp khi cần thanh tả mạnh.
. Sao vàng: làm giảm tính hàn, dùng tốt cho người tỳ vị yếu nhưng vẫn cần thanh nhiệt.
. Tán bột, làm hoàn: phối với Chi tử, Trạch tả, Sinh địa để uống lâu dài cho người hay bốc hỏa, mất ngủ, dễ cáu.
. Ngâm rượu lượng nhỏ: dùng ngoài da trị mẩn đỏ, mụn do huyết nhiệt (theo một số lương y kinh nghiệm).
Dùng Long Đởm Thảo cần phối hợp kỹ, vì vị này như dòng nước mạnh – dập được lửa nhưng cũng dễ cuốn trôi khí huyết nếu không kèm dưỡng.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Trong Trung Dược Học, Long Đởm Thảo được nhấn mạnh là vị thuốc “đi từ can mà dẫn nhiệt ra bàng quang” – cực kỳ có giá trị trong viêm gan, viêm túi mật, nóng gan nổi mụn, viêm đường tiết niệu có thấp nhiệt.
Một số nghiên cứu hiện đại ghi nhận Long Đởm Thảo có tác dụng chống viêm gan virus, lợi mật, lợi niệu, ức chế vi khuẩn đường ruột – phù hợp với các bệnh do rối loạn chuyển hóa gan mật.
Đừng quên…
. Không dùng Long Đởm Thảo cho người hư hàn, tỳ vị yếu, hay tiêu chảy do lạnh.
. Không dùng dài ngày đơn độc – có thể gây tiêu chảy, mỏi mệt do hao tổn chính khí.
. Luôn phối với vị bổ khí – kiện tỳ khi dùng trong thể can tỳ bất hòa.
Long Đởm Thảo – cỏ rồng lặng lẽ làm nguôi cơn giận từ gan, trả lại thanh mát cho huyết mạch
Không gào thét,
Không nồng nàn,
Long Đởm Thảo là làn mây tím phủ xuống gan nóng bốc,
Cho đôi mắt bớt đỏ,
Cho tiếng thở đừng bức bối,
Cho một tâm gan dịu dàng,
Trong những ngày lòng người nổi gió.
