Liên Tâm – tim sen nhỏ đắng, thanh tâm trừ phiền, làm mát những đêm trằn trọc không yên

Giữa lòng hạt sen trắng ngà, có một sợi xanh – bé như mầm, đắng như khói, nhưng lại là phần quý giá nhất để trấn tĩnh tâm thần.
Liên Tâm, tuy không ngọt, không thơm – nhưng lại có khả năng thanh tâm – tả hỏa – trừ phiền – an thần – chỉ huyết.

Khi tâm hỏa bốc cao, miệng khô, đầu đau, tim đập nhanh, ngực bứt rứt…
Chỉ cần một ít Liên Tâm hãm trà – hoặc sắc với cam thảo – là cơn nóng trong lòng lắng lại, mắt dịu đi, giấc ngủ ghé về.

Giai thoại – người học trò mất ngủ và nắm tim sen từ tay ông đồ

Người học trò chuẩn bị thi, đêm không ngủ được, tim đập, mắt trừng, tâm rối.
Ông đồ già không cho thuốc bổ, chỉ lấy một nhúm Liên Tâm – hãm nước sôi – cho uống thay trà.

Chàng học trò hỏi:
– “Đắng vậy sao dùng được?”
Ông cười:
– “Chính cái đắng ấy mới dập được ngọn lửa trong con. Đắng ngoài chén, nhưng mát trong tâm.”

Nguồn gốc của vị thuốc

Liên Tâm (蓮心) là phần tim xanh nằm trong nhân hạt sen – một mầm nhỏ, màu xanh đậm, có vị rất đắng và tính hàn.
Thường được lấy riêng khi bóc hạt sen – phơi khô hoặc dùng tươi – để làm thuốc thanh tâm tả hỏa, an thần chỉ phiền.

Dù nhỏ, nhưng Liên Tâm được xem là “tinh huyết” của sen – phần kết tinh khí chất cao quý và thanh lương của loài hoa mọc trong bùn mà không vấy bẩn.

Thành phần – đắng mà mát – nhỏ mà sâu – là giọt sương lạnh giữa lửa lòng – là vị thuốc giúp người đang nóng trong, tâm phiền, mất ngủ được hồi lại sự an nhiên

Liên Tâm (1 – 3g/ngày, hãm trà hoặc sắc nhẹ) – vị đắng, tính hàn – quy kinh Tâm – Can – Tỳ.
Chứa:
• Alkaloid (liensinine, isoliensinine) – an thần – chống lo âu – làm dịu tâm thần.
• Flavonoid – chống oxy hóa – giảm căng thẳng thần kinh.
• Tannin – cầm máu – chống viêm nhẹ.
• Acid hữu cơ – thanh nhiệt – tiêu độc nhẹ.

Thích hợp với người: mất ngủ – tâm phiền – lo âu – bứt rứt – miệng khô – tiểu gắt – sốt dai dẳng – chảy máu cam – đại tiểu tiện ra máu nhẹ.

Công dụng – thanh tâm tả hỏa – trừ phiền an thần – chỉ huyết – tiêu khát – là vị thuốc dành cho người tâm loạn, lòng nóng, khí xung, huyết rối

Ứng dụng trong:
• Mất ngủ, tim đập nhanh, hồi hộp, hay mơ hoảng.
• Miệng khô, lưỡi đỏ, cảm giác nóng trong ngực.
• Tiểu tiện vàng, tiểu rắt, tiểu nóng.
• Sốt âm ỉ, lâu không hạ.
• Chảy máu cam, chảy máu răng nhẹ.

Một số bài thuốc tiêu biểu:
• Liên tâm hãm trà – dùng buổi tối – an thần, dễ ngủ.
• Liên tâm + Cam thảo – tả hỏa, trừ phiền.
• Liên tâm + Sinh địa + Hoàng liên – trị mất ngủ do tâm hỏa.
• Liên tâm + Trắc bá diệp + Cỏ nhọ nồi – trị xuất huyết nhẹ do huyết nhiệt.

Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế

Liên Tâm là phần mầm xanh nằm sâu trong lòng hạt sen – nơi chứa khí vị tinh túy nhất của loài thực vật vốn sinh ra từ bùn mà không vương bẩn. Mầm nhỏ ấy tuy đắng, nhưng là cái đắng dịu dàng, mang theo công năng thanh tâm, trấn kinh, chỉ khát, chỉ huyết. Khi chọn, người ta thường tìm những sợi tim sen màu xanh ngọc hoặc xanh rêu non, khô đều, không vụn, không đen sạm, không có mùi lạ. Tim sen tốt thường thơm nhẹ, vị đắng thanh chứ không gắt, không chua.

Sau khi tách riêng khỏi hạt, Liên Tâm được phơi mát hoặc sấy nhẹ, giữ lại sắc xanh vốn có. Có thể sao sơ cho thơm dịu, làm giảm tính hàn, hoặc dùng sống trong những bài thuốc thanh nhiệt tâm, trị mất ngủ, tim đập nhanh, tâm phiền. Khi phối với các vị như Đăng tâm thảo, Phục thần, Viễn chí… Liên Tâm trở thành một tiếng thở dài an ổn, giúp đưa người bệnh vào giấc ngủ sâu, không mộng mị.

Chế biến Liên Tâm không đòi hỏi nhiều thao tác, nhưng đòi hỏi sự tĩnh tâm – bởi cái đắng của nó không dành cho những người vội vã. Người thầy thuốc, khi cầm mầm xanh nhỏ xíu ấy trong tay, cũng như đang cầm một giọt tĩnh lặng giữa dòng đời xao động – chỉ khi thật sự lắng nghe, mới thấy nó chữa lành.

Bên cạnh những gì chúng ta đã biết thì…

… Liên Tâm còn có thể dùng trong các bài thuốc thanh tâm – lương huyết – trừ phiền – rất thích hợp cho người làm việc trí óc căng thẳng, mất ngủ do nóng trong, hay quên, mệt mỏi thần kinh.

• Có thể hãm trà – sắc nước – nghiền bột pha mật ong.
• Dùng tốt vào buổi chiều tối – giúp ngủ sâu, dịu tâm.

Gia giảm tùy thể bệnh: 

• Nếu mất ngủ do tâm hỏa: phối viễn chí, dạ giao đằng, toan táo nhân.
• Nếu nóng trong, miệng khô: phối sinh địa, mạch môn, cam thảo.
• Nếu sốt nhẹ, tiểu rắt: phối hoàng liên, xa tiền tử, kim ngân hoa.
• Nếu xuất huyết nhẹ: phối trắc bá diệp, cỏ nhọ nồi, sinh địa.

Đừng quên: 

• Không nên dùng quá nhiều – dễ gây lạnh bụng, tiêu chảy.
• Người tỳ vị hư – tay chân lạnh – nên phối thêm gừng hoặc sa nhân.
• Không dùng cho trẻ nhỏ dưới 2 tuổi.

Liên Tâm – tim xanh nhỏ bé của hạt sen – là giọt đắng giúp dập lửa lòng – là vị thuốc cho những người đang đi giữa mùa hỏa mà muốn tìm lại một đêm ngủ yên

Không cần ngọt ngào,
Chỉ cần một chút đắng đủ sâu –
Là tâm có thể bình yên –
Là giấc mộng có thể không còn giật mình.

“Tim sen – nhỏ bé quá,
Nhưng lửa lòng – lại dịu đi.
Đắng một chút – mà lặng gió,
Giấc đêm – về rù rì…”