Liên Nhục – hạt sen chín trắng, dưỡng tâm kiện tỳ, nuôi dưỡng giấc ngủ và tinh khí nhẹ nhàng

Hạt sen – khi còn nguyên – có vị đắng nơi tim.
Nhưng khi đã bỏ tâm, giữ lại phần thịt trắng ngà – gọi là Liên Nhục – thì vị thuốc ấy trở nên thuần hậu – ấm áp – mang tính chất dưỡng chứ không tả, mềm chứ không hàn, bổ mà không quá mãnh liệt.

Liên Nhục thường dùng để dưỡng tâm an thần – mạnh tỳ chỉ tả – cố tinh ích thận – bồi bổ cơ thể suy nhược lâu ngày.

Giai thoại – người mẹ trẻ mất ngủ và bát chè sen từ tay bà ngoại

Người mẹ trẻ sau sinh, đêm đêm trằn trọc, tim hồi hộp, tinh thần mệt mỏi, ăn không ngon.
Bà ngoại nấu một bát chè đơn giản – chỉ Liên Nhục hầm nhừ, thêm chút đường phèn – uống ấm.

Chỉ vài hôm, cô ngủ lại được, tâm yên, ăn uống khởi sắc.
Bà cười hiền:
“Hạt sen bỏ tâm rồi – nhưng vẫn giữ lại được phần quý giá nhất – cũng như con, đã sinh nở, hao tổn – nhưng vẫn có thể hồi lại nếu biết chăm.”

Nguồn gốc của vị thuốc

Liên Nhục (蓮肉), còn gọi là Liên Tử Nhục, là phần nhân của hạt sen (loại bỏ tim sen), từ cây Liên – Nelumbo nucifera, họ Sen (Nelumbonaceae).
Thu hái khi hạt già, bóc vỏ, lấy nhân trắng, bỏ tâm xanh đắng – phần còn lại chính là Liên Nhục – vị thuốc bồi bổ đa công dụng.

Hạt sen càng già – càng chắc – càng bùi – càng tốt cho làm thuốc.
Liên Nhục được dùng nhiều trong món ăn, nhưng khi dùng đúng cách – đúng bài thuốc – sẽ trở thành dược liệu quý.

Thành phần – dịu dàng mà dồi dào – nuôi tâm mà không nhiệt – bổ thận mà không quá mãnh – là sự hài hòa hiếm thấy trong các vị thuốc bổ

Liên Nhục (6 – 30g) – vị ngọt, sáp, tính bình – quy kinh Tâm – Tỳ – Thận.
Chứa:
• Alkaloid nhẹ – an thần – giảm căng thẳng – điều hòa tim mạch.
• Tinh bột – bổ khí – dưỡng tỳ vị – chống tiêu chảy.
• Protein thực vật – phục hồi thể lực – nuôi dưỡng toàn thân.
• Vitamin C, B1 – tốt cho hệ thần kinh – cải thiện giấc ngủ.

Thích hợp với người: mất ngủ – ăn kém – tiêu chảy mạn – tỳ hư – mộng tinh – di tinh – khí huyết kém – phụ nữ sau sinh yếu mệt.

Công dụng – dưỡng tâm – bổ tỳ – ích thận – cố tinh – an thần – chỉ tả – là vị thuốc vừa ôn – vừa nhu – vừa làm dịu tinh thần – vừa làm vững khí lực bên trong

Ứng dụng trong:
• Mất ngủ, hồi hộp, lo âu, hay quên.
• Ăn kém, tiêu hóa yếu, tiêu chảy kéo dài.
• Di tinh, mộng tinh, hoạt tinh, tiểu đêm.
• Phụ nữ sau sinh mệt mỏi, huyết hư.
• Trẻ nhỏ còi cọc, hay giật mình, ra mồ hôi trộm.

Một số bài thuốc tiêu biểu:
• Liên nhục + Phục thần + Viễn chí + Toan táo nhân – trị mất ngủ, suy nhược thần kinh.
• Liên nhục + Sơn dược + Hoài sơn + Bạch truật – trị tỳ hư, tiêu chảy lâu ngày.
• Liên nhục + Long nhãn + Đương quy – bổ huyết, an thần cho phụ nữ sau sinh.
• Cháo Liên Nhục + Ý dĩ + Táo đỏ – bồi dưỡng cơ thể, dưỡng tỳ vị.

Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế

Liên Nhục – hay còn gọi là hạt sen – chính là phần hạt được bóc vỏ, bỏ tim, giữ lại phần cùi trắng ngà thơm dịu. Khi chọn làm thuốc, người thầy thuốc thường chọn những hạt chắc, căng đều, màu ngà sáng hoặc trắng vàng nhẹ, thơm bùi, vị ngọt thanh. Loại tốt khi bẻ ra không vụn nát, không có đốm thâm đen hay dấu hiệu sâu mọt. Những hạt lép, mốc hoặc hôi dầu là dấu hiệu đã hỏng, không nên dùng.

Sau khi bóc sạch lớp vỏ lụa, Liên Nhục được phơi nhẹ hoặc sấy khô để bảo quản. Khi dùng, thường được sao vàng cho thơm, giúp ôn tỳ vị, tránh sinh lạnh bụng, đặc biệt khi phối trong các bài thuốc bổ tỳ dưỡng tâm. Có những bài cổ lại dùng Liên Nhục sống, phối cùng Táo nhân, Long nhãn, Phục thần để an thần, ích trí, nuôi dưỡng cả thân và tâm.

Chế biến Liên Nhục là một việc nhẹ tay, nhưng không thể làm hời hợt – bởi cái quý của nó nằm ở độ mềm, độ bùi, và sự thấm ngọt sau khi vào huyết. Người thầy thuốc khi dùng, giống như đang trao một chén cháo thơm trong đêm đông cho người mỏi mệt – không rực rỡ, nhưng đủ đầy, đủ ấm, đủ yên.

Bên cạnh những gì chúng ta đã biết thì…

… Liên Nhục còn là món ăn – vị thuốc – người bạn dịu dàng của người yếu mỏi, phụ nữ sau sinh, người lớn tuổi, trẻ em suy nhược. Dùng đúng, dùng đều – sẽ nuôi dưỡng thân tâm một cách tự nhiên, bền lâu.

• Có thể dùng dưới dạng nấu cháo, nấu chè, sắc thuốc, làm hoàn.
• Vị ngọt nhẹ – phối hợp tốt với các vị bổ khí, bổ huyết, dưỡng âm.

Gia giảm tùy thể bệnh:  

• Nếu mất ngủ, tâm phiền: phối viễn chí, dạ giao đằng, toan táo nhân.
• Nếu tỳ hư, tiêu chảy mạn: phối hoài sơn, ý dĩ, bạch truật.
• Nếu di tinh, hoạt tinh: phối kim anh tử, khiếm thực, liên tu.
• Nếu phụ nữ sau sinh mỏi yếu: phối đương quy, xuyên khung, ích mẫu thảo.

Đừng quên:  

• Không dùng cho người đang bị táo bón, đầy bụng khó tiêu.
• Nếu dùng nấu ăn – nên ninh mềm – không nên ăn sống.
• Với trẻ nhỏ – dùng lượng vừa phải – nấu cháo loãng – dễ tiêu.

Liên Nhục – hạt sen không tim – là phần tinh túy nhất của hoa sen – là vị thuốc làm dịu những hỗn loạn bên trong – là hạt ngọc dưỡng tâm – dưỡng tỳ – nuôi giấc ngủ và làm ấm lại khí huyết hư hao

Không cần nhiều lời –
Một bát chè thơm nhẹ –
Một nắm hạt sen phơi khô –
Cũng đủ làm yên những ngày nhiều nghĩ ngợi…

“Hạt sen bỏ tim đắng,
Giữ lại phần ngọt ngào.
Dưỡng tâm – an giấc mộng,
Mềm như một lời chào…”