Khiếm Thực – hạt ngọc của đầm làng giữ vững khí huyết người đang hao rỗng
Giữa những cánh đầm quê lặng gió, có một loài sen dại không thơm, hoa nhỏ, lá thấp, nhưng lại sinh ra một thứ hạt quý màu trắng ngà – Khiếm Thực, hay còn gọi là củ súng, hạt thủy lục. Hạt này khi nấu chín dẻo thơm, nhưng khi phơi khô lại cứng như đá cuội – tượng trưng cho sự dẻo dai và kiên cường ẩn giấu bên trong một loài thủy sinh mong manh.
Người làm thuốc nhìn vào đó mà hiểu: Khiếm Thực là vị thuốc của sự vững vàng từ bên trong – giữ lấy tinh khí, nâng đỡ tỳ vị, làm cho những ai hay tiêu chảy, tiểu nhiều, di mộng tinh, đổ mồ hôi trộm… có thể trở lại trạng thái “khép kín và an yên.”
Giai thoại: Người con trai hay mộng tinh và bát cháo trắng từ mẫu thân
Chuyện kể, có chàng trai trẻ sức khỏe yếu, thường xuyên mộng tinh, người mệt, thần trí lờ đờ, cơ thể không vững. Mẹ cậu, là người từng chăm sóc chồng bệnh lâu năm, không dùng thuốc quý mà mỗi sáng nấu cho con một bát cháo Khiếm Thực – Liên Tử – Sơn Dược. Ăn ròng rã mấy tuần, cậu khỏe lên, thần sắc khá hơn, đêm ngủ không còn mộng mị, tinh thần dần hồi phục.
Khi hỏi, bà mẹ chỉ cười: “Người đàn ông, muốn giữ được chí, thì phải giữ được tinh. Mà tinh muốn giữ, thì gốc tỳ – thận phải vững.”
Từ đó, Khiếm Thực trở thành vị thuốc của sự vững chãi nội tại, một hạt nhỏ níu giữ khí huyết khỏi tan vào hư vô.
Tính vị và công năng – ngọt bùi mà cố kết, nhẹ nhàng mà vững chắc
Khiếm Thực có vị ngọt, sáp, tính bình, quy kinh tỳ và thận, là vị thuốc kiện tỳ, ích thận, cố tinh, chỉ tả, trừ thấp.
. Trong các chứng di tinh, mộng tinh, xuất tinh sớm, Khiếm Thực là vị chủ – thường phối với Liên tử, Kim anh tử, Long cốt, Mẫu lệ để giữ tinh khí, bổ thận mà không quá nhiệt.
. Với người tỳ hư tiêu chảy, ăn uống kém, bụng trướng nhẹ, Khiếm Thực giúp kiện tỳ, làm dẻo ruột, ngăn tiêu chảy kéo dài.
. Trong các bài thuốc cố tinh an thần, Khiếm Thực đi cùng Viễn chí, Phục thần, Táo nhân, giúp ngủ sâu, giữ khí huyết không bị tán loạn.
. Người cao tuổi tiểu đêm nhiều, chân tay lạnh, nhức mỏi thắt lưng, dùng Khiếm Thực hầm gà hoặc nấu cháo giúp bổ thận, cố tỳ, cầm tiểu tiện.
Khác với những vị thuốc bổ mà sinh trệ, Khiếm Thực dẻo dai, không gây đầy bụng, không làm bế tắc, mà giữ lại những gì đang phai mờ, giống như khâu lại những lỗ rách của khí huyết bằng sợi chỉ mềm của đất trời.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – như chọn hạt dẻo bùi giữa đầm lặng gió
Khiếm Thực tốt là loại hạt màu trắng ngà, chắc đều, không mốc đen, không lép nứt. Khi nấu lên có vị thơm nhẹ, dẻo bùi như cốm nếp đầu mùa. Nếu bẻ đôi thấy nhân đặc, không lốm đốm là đạt.
Cách dùng truyền thống:
. Dùng sống, nấu cháo: cùng Liên nhục, Sơn dược, Ý dĩ – rất tốt cho người gầy yếu, hay tiêu chảy.
. Sao vàng: tăng tác dụng kiện tỳ, giảm tính lạnh, dùng cho người tỳ hư có lạnh bụng.
. Tán bột: phối hợp làm hoàn tán cố tinh – rất được dùng cho người suy nhược nhẹ, hay mộng tinh, khó ngủ.
. Hãm trà: giúp tiêu hóa tốt, giảm tiểu đêm, thư giãn tạng phủ.
Người dùng Khiếm Thực thường được dặn ăn đều, dùng dài ngày, vì vị thuốc này như người giữ nhà – lặng lẽ mà bền bỉ.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Trong Bản Thảo Cương Mục, Lý Thời Trân ghi rằng: “Khiếm thực tính trầm mà chắc, chủ trị thất tiết, bổ trung cố hạ, trừ khí thấp.”
Một số dòng họ thầy thuốc miền Trung còn lưu truyền bài chè Khiếm Thực – Táo đỏ – Hoa nhài, vừa an tỳ vị, vừa an thần, vừa làm đẹp da cho phụ nữ sau sinh.
Ở một số vùng Bắc Bộ, người ta nấu Khiếm Thực cùng nếp cái hoa vàng, làm món ăn bổ cho trẻ em còi cọc, ăn kém, hay đổ mồ hôi trộm.
Đừng quên…
. Không dùng Khiếm Thực cho người táo bón, thấp nhiệt tích trệ, vì tính sáp dễ làm tắc khí, khó đại tiện.
. Người có thực tà, cảm sốt, huyết nhiệt đang phát, nên tạm ngưng – vì vị này giữ lại khí, không nên dùng khi đang cần tiết tà.
. Không dùng quá liều, quá lâu đơn độc – dễ gây tích trệ nếu tỳ vị kém vận hóa.
Khiếm Thực – hạt nhỏ giữ cho thân thể không rơi rụng
Không làm bốc lên,
Không dồn ép xuống,
Khiếm Thực giữ lại từng giọt tinh khí,
Giữ lại hơi ấm trong một thân thể yếu mềm,
Giữ cho người hay quên, hay mỏi, hay mộng
Một giấc ngủ đầy, và một ngày vững chãi.
