Hồng Táo – trái nhỏ dưỡng tình, vị ngọt an thần
Có một loại quả khô, da nhăn nheo như bàn tay bà, lại được nâng niu trong gần như mọi thang thuốc Bắc. Nhỏ bé thế, tưởng chỉ để làm ngọt bát canh, ấy vậy mà người làm thuốc từ nghìn xưa đã gọi tên: Hồng Táo – vị thuốc của sự điều hòa và dưỡng tâm.
Hồng Táo không rực rỡ như Hồng Hoa, chẳng kiêu sa như Nhân Sâm. Nó khiêm nhường, giản dị, mang trong mình vị ngọt mềm như ký ức mẹ ngâm quả trong thố đường phèn, ủ ấm cho con uống mỗi khi trái gió trở trời. Càng chín càng đậm hương, càng khô càng sâu vị – như thể một đời chịu nắng gió để gom lại chút ngọt ngào cho những người đang hao tổn khí huyết, mất ngủ, hay nỗi lo buồn đè nặng trong lòng.
Tính vị và công năng – vị ngọt từ tâm, khí ấm từ tỳ
Hồng Táo có vị ngọt, tính ôn, quy vào tỳ và vị – là vị thuốc vừa bổ, vừa hòa hoãn, vừa có thể làm nền cho những vị thuốc mạnh mẽ khác bớt đi phần gay gắt.
. Bổ trung ích khí, dưỡng huyết an thần: trong bài Quy Tỳ Thang, Hồng Táo góp phần kiện tỳ dưỡng tâm, giúp giấc ngủ yên, tâm trí tĩnh lại sau chuỗi ngày mệt mỏi.
. Hoà giải tính thuốc, điều hoà vị đắng chát: trong bài Tứ Vật Thang hay Tứ Quân Tử Thang, Hồng Táo thường đi cùng Cam Thảo – cặp đôi nhu hòa giúp điều vị, làm cho bài thuốc dễ uống hơn, hấp thu tốt hơn.
. Bổ huyết, sinh tân: rất có ích với phụ nữ sau sinh, người mới ốm dậy, trẻ nhỏ còi cọc – những cơ thể đang thiếu dưỡng chất và sự ngọt ngào từ bên trong.
. Giảm đau, nhuận phế: trong những bài thuốc trị ho có đờm, đau họng kéo dài, Hồng Táo cùng Bách Hợp, Sa Sâm là những vị dịu dàng ôm lấy phế, làm nhẹ tiếng thở khò khè.
Khác với nhiều vị thuốc bổ tỳ khác có thể gây táo, Hồng Táo rất dễ đi vào, không gây đầy bụng nếu biết dùng đúng cách. Vì thế, nó thường là lựa chọn hàng đầu trong các thang thuốc dành cho người yếu mệt lâu ngày, trẻ em biếng ăn, hay người già ăn uống kém.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – chọn trái như chọn người bạn hiền
Muốn có Hồng Táo tốt, hãy chọn những quả tròn đều, vỏ khô nhưng không sẫm đen, không ướt mốc. Khi bóp nhẹ, quả có độ đàn hồi, không vỡ vụn là tốt. Bên trong phải có cùi dày, màu nâu đỏ tươi, hạt chắc, thơm nhẹ vị ngọt. Những quả được phơi trên nong tre dưới nắng nhẹ đầu thu bao giờ cũng có mùi hương dịu hơn so với sấy bằng nhiệt cơ học.
Tùy từng mục đích trị liệu, người làm thuốc sẽ chọn cách chế biến khác nhau:
. Dùng sống: thường được xé nhỏ, bỏ hạt, nấu trong các bài thuốc bổ huyết, bổ tỳ.
. Nướng nhẹ: để tăng tính ấm, dùng trong các bài trị ho, lạnh bụng, đau dạ dày.
. Tẩm mật: giúp dưỡng âm, nhuận tạng, dùng trong các bài an thần, chữa suy nhược.
. Nấu canh: như một món ăn-bài thuốc, thường kết hợp với long nhãn, hạt sen hoặc đậu đen để bổ máu, đẹp da, tăng cường tiêu hóa.
Ở mỗi cách chế, người thầy thuốc lại cân nhắc khí huyết của người bệnh, độ hàn nhiệt của thời tiết, và cả trạng thái tinh thần – bởi Hồng Táo không chỉ dưỡng thân mà còn vỗ về cả tấm lòng.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Ít ai biết rằng, trong sách Thần Nông Bản Thảo Kinh, Hồng Táo từng được gọi là “thượng phẩm” – tức loại thuốc có thể dùng lâu dài mà không độc, giúp kéo dài tuổi thọ và làm nhẹ thân tâm. Những người tu đạo xưa hay dùng Hồng Táo nấu với nước suối để giữ tinh khí, làm mạnh nội tạng, tránh cảm nhiễm tà khí.
Một số bản phương cổ còn dùng Hồng Táo để làm môi dẫn thuốc – nghĩa là nghiền cùng các vị khác, rồi viên lại thành hoàn, giúp thuốc dễ uống và tăng tác dụng dung hòa.
Đừng quên…
. Hồng Táo không nên dùng cho người đang bị đầy bụng, tiêu chảy do thấp trệ – vì vị ngọt dễ sinh ẩm, nếu cơ thể không tiêu hóa được sẽ khiến bệnh nặng thêm.
. Những ai bị cảm sốt, có nhiệt độc thì nên tạm ngưng dùng – bởi vị thuốc bổ sẽ trở thành “thêm dầu vào lửa” nếu dùng sai thời điểm.
. Không nên dùng chung với hành sống hoặc các vị cay nóng quá mạnh – dễ gây rối loạn khí huyết.
Hồng Táo – vị ngọt lành cho cả thân thể và ký ức
Không chỉ dưỡng huyết, kiện tỳ,
Hồng Táo còn là chút ngọt ngào cất giữ ký ức mẹ bếp than, bà bát cháo.
Một quả nhỏ, mà chứa cả một bầu trời yên ấm,
Một vị thuốc, mà ai cũng từng được nếm qua – dù chẳng hề hay biết.
