Hoài Sơn – lát củ trắng bùi nuôi lại tỳ vị, giữ cho cơ thể không rơi vào trạng thái hư hao

Không phải mệt nào cũng cần thuốc bổ khí mạnh.
Có những người chỉ cần một lát Hoài Sơn – mềm, dẻo, bùi, dịu – là đủ để bụng êm, người khoẻ, tâm nhẹ.
Hoài Sơn nuôi mà không đầy, bổ mà không nóng, làm cho khí tỳ được nâng lên từng chút, đều đặn mà vững vàng.

Chuyện đứa trẻ xanh xao ăn uống kém và bát cháo thơm thoảng của bà

Cậu bé hay đau bụng, ăn không tiêu, người gầy.
Bà nội mỗi sáng nấu cháo Hoài Sơn – cắt lát mỏng, nấu cùng gạo nếp, thêm chút Mạch Môn, táo đỏ.
Cháu ăn đều, sắc mặt hồng dần, bụng không còn ậm ạch.

Bà nói:
– “Cái củ ấy không chữa nhanh, nhưng nuôi từng ngày như đất mát ôm rễ non…”

Tính vị và công năng – dịu mà bền, bùi mà sâu, nuôi tỳ vị từ trong ấm êm

Hoài Sơn có vị ngọt, tính bình, quy vào kinh Tỳ – Phế – Thận.

• Bổ tỳ vị – ích khí: trị ăn ít, chậm tiêu, mệt mỏi, tỳ hư
• Chỉ tả – sáp trường: trị tiêu chảy, lỵ mạn, phân sống
• Sáp tinh – ích thận: trị di tinh, mộng tinh, tiểu nhiều
• Sinh tân – dưỡng vị: hỗ trợ phục hồi sau bệnh, tân dịch khô, miệng khô khát

Hoài Sơn không chữa cấp, không đẩy mạnh – mà thấm dần. Là vị thuốc dành cho người cần được nuôi lại chứ không cần bị thúc ép.

Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế

Muốn có được Hoài Sơn thật tốt, người thầy thuốc cần tìm đến những vùng đất có thổ nhưỡng tơi xốp, giàu phù sa – nơi mà rễ củ ngậm đủ tinh khí mà vươn mình chắc nịch. Củ ngon là củ mập đều, ruột trắng đục, vị ngọt mát, bẻ ra không thấy lõi xơ hay chảy nhựa đen. Đó là khi khí vị đã được hội tụ đầy đủ, và đất trời đã ban cho củ hoài một linh tính chữa lành.

Sau khi thu hái, Hoài Sơn thường được gọt vỏ, đồ chín rồi phơi khô – gọi là “Hoài Sơn chín”, dùng trong các bài thuốc bổ tỳ, dưỡng vị. Có khi người ta cắt lát mỏng, sấy nhẹ để giữ nguyên khí vị cho những phương cần dùng sống. Trong vài bài thuốc cổ, Hoài Sơn còn được tẩm rượu hoặc sao vàng để tăng tính ôn, dùng cho những người tỳ dương hư hàn, bụng lạnh ăn kém.

Cách bào chế không cầu kỳ, nhưng đòi hỏi sự cẩn trọng. Bởi chỉ cần lửa quá tay, nước quá lâu… là đã làm mất đi phần thuần hậu vốn có. Người xưa vẫn tin: Hoài Sơn quý là ở sự dịu dàng. Và cũng chính vì thế, người thầy thuốc khi chế biến, cũng phải đủ dịu dàng để giữ được cái khí ấy nguyên vẹn.

Bên cạnh những gì ta đã biết thì…

… Hoài Sơn là thân rễ của cây Củ Mài (Dioscorea opposita), một loài mọc ở vùng núi, thân leo, củ thon dài, thường được thu vào mùa thu – đông.

• Phối Bạch Truật, Phục Linh, Sơn Dược, Cam Thảo: bài Tứ Thần hoàn trị tiêu chảy mạn
• Phối Ý Dĩ, Nhân Sâm, Liên Tử: trị ăn uống kém, khí hư
• Phối Kỷ Tử, Nhục Thung Dung, Ba Kích: bổ thận, ích tinh, trị yếu sinh lý, di tinh
• Phối Mạch Môn, Sa Sâm, Sinh Địa: sinh tân, dưỡng vị, khô miệng, tiểu nóng nhẹ

Đừng quên…

• Dù lành, Hoài Sơn không hợp người tiêu hóa quá kém, thấp trệ, lưỡi nhờn nhiều rêu trắng
• Không dùng khi tỳ vị không hư mà chỉ đầy trướng do thực nhiệt
• Dùng tốt nhất khi kết hợp đúng, phối vị điều hòa khí – tân – huyết

Hoài Sơn… lát củ trắng dẻo nuôi lại khí tỳ đã mòn, dưỡng lại bụng người đã yếu

Không gắt,
Không ngọt gắt,
Chỉ là cái bùi nhẹ –
Mà giữ được cái ăn, cái ngủ, cái tiêu của người đang lặng lẽ xuống sức.

“Không thuốc bổ nào êm như Hoài Sơn,
Vì nó nuôi, chứ không đẩy.
Không thúc,
Chỉ vỗ về từng bữa cháo,
Để bụng người từ từ ấm lại.”