Hạn Liên Thảo – cọng cỏ nhỏ thổi mát dòng nhiệt âm ỉ trong huyết và nước tiểu
Không phải lúc nào cũng cần thuốc đắng mới trị được nhiệt.
Có những lần nóng âm ỉ trong người – da nổi ngứa, người bứt rứt, nước tiểu vàng gắt – chỉ cần một nắm cỏ mềm nấu nước uống là thấy dịu lòng.
Hạn Liên Thảo chính là thứ cỏ ấy – không có dáng dấp kiêu sa, chỉ là thân mảnh xanh non, cành vươn ngang như vẽ một đường yên tĩnh.
Và khi người ta nhắc đến những vị thuốc làm mát mà không lạnh, giải nhiệt mà không hao khí, người ta nhắc tới nó.
Giai thoại – đứa trẻ nổi mụn do nóng gan và nồi nước xanh nhạt của bà ngoại
Thằng bé học thi, ngày ăn đồ cay nóng, tối thức khuya.
Mặt nổi mụn đỏ, người bứt rứt, tiểu ít, nóng.
Bà ngoại không la mắng, chỉ lặng lẽ đi chợ về mang theo nắm Hạn Liên Thảo, nấu nước cho cháu uống.
Hai ngày sau, mụn dịu, người mát, da bớt căng.
Bà nói:
– “Cỏ ấy mát như sương mai – không dập tắt nhiệt, mà rửa trôi nó nhẹ nhàng thôi con à.”
Tính vị và công năng – mềm như cỏ mà đuổi được nhiệt, nhẹ như nước mà rửa sạch thấp trệ
Hạn Liên Thảo có vị ngọt nhẹ – hơi đắng, tính hàn, quy vào các kinh Tâm – Phế – Bàng Quang.
• Thanh nhiệt – lợi niệu: trị tiểu buốt, tiểu ít, nước tiểu đục
• Giải độc – tiêu thũng: hỗ trợ trị mụn nhọt, mẩn ngứa, viêm da do nhiệt
• Dưỡng âm – sinh tân: làm mát người không gây mệt, hỗ trợ người yếu nhiệt
• Theo y học hiện đại: có tác dụng kháng viêm nhẹ, lợi tiểu tự nhiên, hỗ trợ giảm men gan
So với các vị thanh nhiệt mạnh như Kim Ngân, Hoàng Liên – Hạn Liên Thảo nhẹ nhàng hơn, thích hợp cho người thể yếu, trẻ nhỏ, hoặc dùng lâu ngày.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Hạn Liên Thảo là một loài cỏ nhỏ, thân mềm, lá mảnh, hoa tím nhạt – mọc nhiều ở vùng đất ẩm ven ruộng, bờ suối. Khi hái làm thuốc, người ta thường chọn những cây đang kỳ ra hoa, bởi khi ấy, toàn thân thảo mộc đều đậm nhất khí vị trời đất. Cây tốt là cây còn tươi, lá nguyên vẹn, thân không dập nát; nếu đã úa vàng, mất sắc thì vị thuốc cũng chẳng còn gì ngoài vỏ xác.
Sau khi thu hái, Hạn Liên Thảo được rửa sạch, phơi mát trong bóng râm hoặc sấy nhẹ để giữ lại màu xanh tự nhiên và hương thảo dịu nhẹ. Dược liệu khi khô không nên quá giòn, cũng không quá ẩm – phải giữ được độ mềm, dẻo, thơm như vừa qua một đợt nắng sớm.
Khi dùng, có thể sắc nguyên cả cây, hoặc tán vụn để phối với các vị cầm máu, tiêu viêm khác. Với những bài thuốc dùng ngoài, người thầy thuốc có thể giã tươi đắp lên vết thương, vừa làm mát, vừa giúp tan ứ, tiêu sưng.
Dù là vị thuốc dân dã, Hạn Liên Thảo vẫn đòi hỏi sự chăm chút trong từng khâu – bởi chính trong sự bình dị ấy, lại ẩn chứa một tinh thần chữa lành rất đỗi kiên nhẫn và bền bỉ.
Bên cạnh những gì ta đã biết thì…
… Hạn Liên Thảo là tên thuốc của loài cỏ có tên khoa học là Hydrocotyle sibthorpioides, thuộc họ Hoa tán (Apiaceae), thường mọc bò sát mặt đất, ở nơi ẩm mát, bờ ruộng, vách đá.
• Dùng toàn cây, thu hái về rửa sạch, phơi mát hoặc dùng tươi nấu nước uống
• Có thể phối với Râu Ngô, Xa Tiền, Trạch Tả: trị tiểu gắt, tiểu đục, nước tiểu ít
• Phối Kim Ngân Hoa, Bồ Công Anh, Thổ Phục Linh: trị mụn nhọt, lở ngứa ngoài da
• Phối Sinh Địa, Mạch Môn, Huyền Sâm: hỗ trợ thanh nhiệt dưỡng âm trong thể hư nhiệt
• Dùng nấu nước tắm hoặc xông mặt rất tốt cho da mụn, viêm da cơ địa nhẹ
Dân gian thường gọi Hạn Liên Thảo là “cỏ mát ven bờ”, bởi nơi nào có nước ẩm, có nắng nhẹ, là nơi ấy có thể tìm thấy nó.
Đừng quên…
• Vì tính hàn, người tỳ vị yếu, lạnh bụng, tiêu chảy mạn cần dùng thận trọng
• Không dùng cho người đang sốt do hư nhiệt hoặc có thai
• Dùng lâu cần phối bài bản, tránh làm suy tiêu hóa nếu dùng đơn độc kéo dài
• Không nên lạm dụng như “trà thanh nhiệt” dùng hàng ngày, trừ khi có chỉ định
Hạn Liên Thảo… cọng cỏ ven bờ mát lành, làm dịu cơn ngứa – rửa trôi uất nhiệt không tên
Không cần hoa,
Không cần rễ quý,
Chỉ cần mọc nơi đất ẩm,
Mà làm mát cả vùng nóng không ai nhìn thấy.
“Cỏ bò sát mặt đất,
Không cao – nhưng có nghĩa.
Chỉ cần nước,
Là giúp người mát lại từ trong lặng lẽ.”
