Hải Đồng Bì – lớp vỏ thô mộc làm dịu những cơn ngứa, cơn đau nơi da thịt và gân xương

Không phải vị thuốc nào cũng thơm.
Cũng không phải vị nào cũng quý vì mọc sâu trong rừng.
Có những vị chỉ là vỏ rễ của cây mọc hoang ở bờ bụi, đất ẩm, gió lộng từ biển – vậy mà lại có khả năng làm dịu cơn đau, ngứa, tê, nặng, mẩn…, thứ mà con người luôn âm thầm chịu đựng như một phần của tuổi tác hay thời tiết.

Hải Đồng Bì – nghe tên tưởng vị thuốc từ biển, nhưng thực ra là vỏ rễ của cây Hải Đồng, loài cây dân gian quen gọi là cây Gai Bàn, sống dai, lá cứng, rễ đâm sâu và có gai.
Thứ vỏ già ấy – khi bóc ra, phơi khô, sao lên – lại trở thành người bạn hiền của những thân thể ngứa đau do phong thấp kéo dài.

Giai thoại – người đàn ông tê bì chân tay và túi thuốc vỏ rễ của người miền biển

Ông cụ ngoài sáu mươi, chân tay tê nhức khi trời lạnh, đi không vững, da khô, ngứa về đêm.
Thầy thuốc vùng ven biển không dùng thuốc tây, chỉ nắm một ít Hải Đồng Bì, sắc cùng Tang Ký Sinh, Ngưu Tất và Thổ Phục Linh.

Sau ba tuần, tay chân nhẹ hơn, đêm ngủ không gãi.
Ông nói:
– “Tưởng mình già rồi, phải chịu. Ai ngờ thứ thuốc từ vỏ rễ kia lại làm dịu được cơn đau cũ kỹ.”

Tính vị và công năng – mộc mạc mà mạnh mẽ, trừ phong thấp và độc khí nơi da cơ

Hải Đồng Bì có vị đắng, tính hàn, quy vào Can – Tỳ – Phế.
Là vị thuốc chuyên trị đau nhức do phong thấp – đặc biệt khi đi kèm thấp nhiệt hoặc độc khí âm ỉ dưới da.

• Khu phong – trừ thấp – chỉ thống: trị đau nhức khớp, tê bì, liệt nhẹ, đau xương
• Thanh nhiệt – tiêu độc: trị mẩn ngứa, mề đay, viêm da, ghẻ lở, vảy nến nhẹ
• Tác dụng an thần nhẹ, tiêu viêm: khi phong thấp làm mệt mỏi, đau âm ỉ khó ngủ
• Theo nghiên cứu hiện đại: có khả năng chống viêm, kháng khuẩn, giảm đau nhẹ

Hải Đồng Bì là vị thuốc của những vùng da khô ngứa, những cơ gân căng cứng bởi thời tiết đổi mùa – mà người bệnh chỉ mong một điều giản dị: được thở yên qua đêm.

Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế

Hải Đồng Bì chính là vỏ của thân dây muồng biển – loài thực vật mọc hoang nơi bãi cát ven biển, nơi gió mặn, nắng cháy và đất cằn không làm nó lụi tàn. Khi chọn dược liệu, người thầy thuốc thường tìm những miếng vỏ dày, màu nâu sẫm hoặc nâu đỏ, mặt ngoài nhám, mặt trong có lớp mịn và thoảng mùi ngai ngái đặc trưng. Nếu vỏ mỏng, vụn, hoặc đã ẩm mốc, thì vị ấy đã không còn giữ được sức mạnh của biển cả nữa.

Sau khi thu hái, vỏ được cạo sạch tạp chất, thái mảnh, phơi trong bóng râm để giữ màu. Khi dùng, có thể sao vàng để tăng khả năng khu phong, trừ thấp, hoặc sắc sống trong các bài thuốc trị đau nhức, đặc biệt là những cơn đau theo mùa, đau do gió lạnh xâm nhập. Có khi Hải Đồng Bì được tẩm rượu sao, phối cùng các vị như Tần giao, Độc hoạt, Phòng phong… giúp đẩy lui phong hàn một cách bền bỉ.

Mỗi lớp vỏ như lớp áo khoác của cơ thể – khi được chuẩn bị đúng cách, nó sẽ thay người bệnh chống chọi với gió lạnh ngoài kia, giữ ấm từ bên trong một cách âm thầm mà kiên cường.

Bên cạnh những gì ta đã biết thì…

… Hải Đồng Bì là vỏ của cây Gai Bàn (Erythrina indica hoặc Erythrina variegata), thuộc họ Đậu, có gai, thân to, tán rộng.
Cây thường mọc ở vùng ven biển, vùng trung du, nơi đất không quá tốt – nhưng lại sống khỏe, rễ bám chắc, dùng được toàn cây.

• Phần dùng làm thuốc là vỏ rễ già, bóc vào mùa khô, phơi khô, có thể sao thơm hoặc để sống
• Dùng nấu nước uống, ngâm rượu xoa bóp, hoặc sắc uống như toa thuốc bình thường
• Phối Thổ Phục Linh, Ké Đầu Ngựa, Tang Ký Sinh: trị viêm da, ghẻ, vảy nến, ngứa dai
• Phối Ngưu Tất, Độc Hoạt, Hy Thiêm: trị phong thấp, khớp đau, tê liệt
• Có thể nấu nước tắm cho trẻ em ngứa ngáy, mề đay nhẹ

Đừng quên…

• Tính hàn – người tỳ vị yếu, tiêu chảy, lạnh bụng nên thận trọng
• Không dùng cho phụ nữ có thai, hoặc người đang bị sốt rét, cảm lạnh
• Tránh dùng đơn độc dài ngày – dễ làm tiêu hóa suy yếu
• Dùng tốt nhất khi phối với các vị ấm hoặc bổ khí huyết nếu cơ địa hư

Hải Đồng Bì… lớp vỏ cũ mộc mạc làm yên những cơn ngứa rát và tê mỏi từ lớp sâu của gân da

Không là thuốc mạnh,
Không phải cứu nguy,
Chỉ là một bàn tay mộc
Lặng lẽ vuốt ve những vùng da không yên.

“Gai mọc nơi biển gió,
Ai ngờ lớp vỏ lại dịu.
Không cần bóng bẩy,
Chỉ cần yên được một đêm gió trở trời.”