Dạ Giao Đằng – vị thuốc khéo dắt giấc ngủ trở về, nhẹ bước qua những đêm dài trằn trọc

Có những người đi qua ngày mỏi mệt – đến tối, tưởng sẽ yên – nhưng giấc ngủ lại như con chim lạc bầy – chẳng đậu về vai.
Khi ấy, người xưa hay tìm một dây leo mềm – tên là Dạ Giao Đằng – thứ không nồng – không đắng – chỉ như làn gió đêm mát nhẹ, chạm vào là dịu, vào tim là lặng.

Giai thoại – người vợ mất chồng và bát trà dây mềm bên miếu cũ

Người đàn bà góa chồng, đêm nào cũng thức trắng, mắt sưng, tim phiền, đầu đau, lòng rối. Bà lão trong làng cho ít dây phơi khô, bảo: “Đêm buông, con chỉ cần đun lên như trà – uống rồi sẽ thấy lòng mình bớt buồn hơn.”

Thế là, vài đêm sau, cô gái trẻ ngủ được – không còn giật mình – không còn thấy anh trong mơ.
Hỏi lại mới biết đó là Dạ Giao Đằng – dây của đêm – thuốc của những giấc ngủ dở dang.

Nguồn gốc của vị thuốc

Dạ Giao Đằng là thân dây phơi khô của cây Lạc Tiên (Passiflora foetida), thuộc họ Lạc tiên (Passifloraceae). Cây mọc hoang khắp nơi, thân dây mềm, hoa đẹp, quả nhỏ – mọc leo qua bờ rào, bụi dại.

Dược liệu là dây phơi khô – màu vàng nâu – mùi thơm nhẹ – vị ngọt mát.
Là vị thuốc an thần nhẹ – không gây nghiện – không làm người mệt sau khi ngủ – thường dùng lâu dài cho người suy nhược thần kinh.

Thành phần – dây mềm, mát dịu, dắt giấc ngủ về – an thần mà không ép, làm yên mà không làm mê

Dạ Giao Đằng (12 – 20g) – vị ngọt, tính lương – quy kinh Tâm – Can.
Chứa alcaloid, flavonoid, passiflorin, vitexin… có tác dụng an thần – trấn tĩnh – chống co giật – hạ huyết áp – hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên.

Phù hợp với người mất ngủ do lo âu, thần kinh căng thẳng, suy nhược, trẻ nhỏ quấy khóc, người cao tuổi giấc ngủ nông, phụ nữ tiền mãn kinh, người mệt mỏi thần kinh, sợ hãi, hay hồi hộp.

Công dụng – an thần, trấn kinh, dưỡng tâm, tiêu phiền, hỗ trợ giấc ngủ, làm dịu thần kinh căng thẳng

Trong y học cổ truyền, Dạ Giao Đằng có công năng:
an thần – trấn kinh – dưỡng tâm – tiêu phiền – giải nhiệt nhẹ.
Thường dùng trong các chứng:

• Mất ngủ kéo dài, giấc ngủ không sâu, hay tỉnh giấc.
• Suy nhược thần kinh, tâm phiền, hồi hộp, sợ hãi.
• Trẻ nhỏ khóc đêm, giật mình, ngủ hay thức.
• Phụ nữ tiền mãn kinh – giấc ngủ rối loạn – hay bốc hỏa.
• Người cao tuổi ngủ ít – giấc mộng nhiều – tâm dễ xúc động.

Một số bài thuốc ứng dụng:

• Dạ giao đằng thang: sắc riêng uống trước khi ngủ.
• Thiên vương bổ tâm đan: phối toan táo nhân, viễn chí – trị âm hư phiền nhiệt, mất ngủ.
• Dạ giao đằng liên nhục thang: phối sen, táo nhân – an thần dưỡng tâm.
• Trà dây ngủ ngon: phối lá vông, tâm sen, cam thảo – hỗ trợ giấc ngủ nhẹ nhàng.

Cách lựa chọn dược liệu và bào chế

Dạ Giao Đằng – tức dây Lạc Tiên – là loài dây leo thân mềm, mọc tự nhiên ven đồi, vườn hoang, nơi đất ẩm mát. Để làm thuốc, phải chọn dây bánh tẻ – nghĩa là không quá non mềm cũng không quá già cỗi – thân dây còn dẻo, màu xanh hơi ngả trắng, phủ lông mịn tự nhiên. Lá phải tươi nguyên, không sâu bệnh; nếu còn lẫn nụ hoa hoặc quả non, càng thêm phần quý giá.

Sau khi thu hái, Dạ Giao Đằng được phơi dưới bóng mát, giữ cho khô tự nhiên mà không làm mất đi hương thơm dịu nhẹ của cỏ dại. Tùy mục đích sử dụng, có thể sao vàng nhẹ để gia tăng khả năng thư cân hoạt lạc, an thần, hoặc để nguyên sống trong các bài thuốc dưỡng tâm, chữa mất ngủ. Mỗi sợi dây mảnh mai ấy, khi được chế biến đúng cách, tựa như một nhịp cầu nối, đưa những giấc mơ yên lành trở về trong những đêm dài thao thức.

Bên cạnh những gì chúng ta đã biết thì…

… Dạ Giao Đằng là vị thuốc an thần không ép – chỉ khẽ khàng mở cửa giấc ngủ, làm mềm sợi dây thần kinh đã căng vì đời:
• Không gây nghiện, không làm mệt sau khi dậy – thích hợp dùng lâu dài.
• Y học hiện đại ghi nhận: giúp tăng GABA – làm dịu não bộ, giảm co thắt, ổn định huyết áp, cải thiện nhịp tim khi stress.
• Có thể dùng dưới dạng trà, thuốc sắc, hoặc phối trong viên an thần cổ phương.

Về cách dùng ứng với công dụng:
• Sắc uống trước ngủ 30 phút: an thần sâu.
• Hãm trà với táo nhân, tâm sen: dùng hàng ngày.
• Nấu nước tắm cho trẻ: giúp ngủ ngon, ít giật mình.
• Tán bột trộn mật viên hoàn: tiện dùng dài ngày.

Gia giảm tùy thể bệnh:

• Nếu mất ngủ do tâm phiền: phối toan táo nhân, viễn chí, sinh địa.
• Nếu hồi hộp, lo âu: phối cam thảo, mạch môn, bạch truật.
• Nếu trẻ khóc đêm: phối lá lốt, lá dâu, lá vông – nấu nước tắm.
• Nếu ngủ không sâu, hay mê: phối hương phụ, ngưu tất, trần bì.

Đừng quên:

Dạ Giao Đằng dễ dùng, lành tính – nhưng nên tránh dùng khi đang tiêu chảy, tỳ hư, bụng lạnh.
Dù nhẹ nhàng, vẫn là thuốc – nên dùng đúng liều, không lạm dụng kéo dài quá 1 tháng nếu không có chỉ định.

Dạ Giao Đằng – dây mềm của đêm, vị thuốc của những giấc ngủ đã từng lạc mất, của những tâm hồn muốn yên nhưng chưa biết cách yên

Không phải ai cũng cần thuốc mạnh để ngủ. Có những người chỉ cần một dây leo nhẹ – như tay người thân chạm trán – là đã thiếp đi.
Dạ Giao Đằng chính là như vậy – một người bạn yên lặng của tâm – một lối nhỏ đưa ta về với những giấc ngủ lành.

“Dây mềm vắt qua tối,
Dẫn mộng về bên gối.
Không đắng, chẳng cay nồng,
Mà ru người yên nỗi…”