Cốc Tinh Thảo – loài cỏ lành gác cổng phế môn, xoa dịu tiếng ho và đám đờm mỏi mệt

Không phải vị thuốc nào cũng bước vào cuộc đời người bệnh với dáng vẻ hùng hồn.
Có những vị – như Cốc Tinh Thảo – đến như một cọng cỏ, đứng nơi đầu lưỡi gió, mảnh – nhẹ – mà khéo, âm thầm gánh lấy những tiếng ho, đám đờm, cơn sốt, và cả cái khô rát của họng những ngày giao mùa.

Người ta hay quên Cốc Tinh Thảo, có lẽ vì nó không cay, không đắng, không nồng.
Nhưng mỗi khi giọng khàn, cổ khô, ngực tức, ho kéo dài, người xưa lại lấy một nắm Cốc Tinh Thảo, nấu lên, rồi hãm như trà…
Và trong từng làn hơi nóng bốc lên, tiếng ho cũng dịu lại dần như một bài hát được hát khẽ thôi…

Giai thoại – tiếng ho của người hát chèo cũ và nắm cỏ lành từ mẹ

Bà lão hát chèo năm xưa, về già hay ho khan về đêm.
Con cháu bảo uống thuốc Tây, bà chỉ cười rồi lấy một nắm cỏ khô mẹ bà từng phơi trên mái bếp – chính là Cốc Tinh Thảo.
Bà hãm nước, uống ấm.
Tiếng ho đỡ hẳn.

– “Thứ cỏ này không cấm được tiếng ho ngay. Nhưng nó dạy cổ họng mình nhớ lại hơi ấm từ hồi mẹ còn sống…”

Tính vị và công năng – cỏ nhỏ vị ngọt mát, đi thẳng vào họng – phế, làm mềm tiếng ho và giải nhiệt từ sâu trong

Cốc Tinh Thảo có vị ngọt nhạt, hơi đắng, tính mát, quy kinh Phế – Vị.
Dù mảnh như cọng cỏ, nhưng lại có tác dụng rõ rệt trong việc làm dịu ho – long đờm – tiêu viêm họng – thanh nhiệt phế vị.

• Thanh phế – chỉ khái: khi ho lâu ngày, ho do nhiệt, ho khan, ho có đờm
• Giải cảm nhiệt: khi sốt nhẹ, đau họng, khát nước, miệng khô
• Tiêu viêm – giải độc nhẹ: khi có mụn nhọt nhỏ, ban đỏ
• Hỗ trợ lợi tiểu: khi tiểu ít, nước tiểu vàng đậm

Không cần quá nhiều – chỉ 5 – 12g/ngày, sắc uống hoặc hãm như trà, cũng đủ để cổ họng được vỗ về sau một ngày gió bụi.

Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế

Cốc Tinh Thảo – còn gọi là cỏ Thi – là loài hoa dại nhỏ li ti, thân mảnh, thường mọc thành bụi nơi khe núi, ven suối mát. Khi chọn làm thuốc, người thầy thuốc sẽ tìm những cây hoa đã khô tự nhiên, toàn thân màu vàng nhạt hoặc vàng xanh, hoa còn nguyên, không vụn nát, không lẫn cỏ dại hay tạp chất. Loại tốt khi vò nhẹ vẫn giữ được mùi thơm nhẹ như hương cỏ tươi, vị ngọt mát ở đầu lưỡi.

Sau khi hái, Cốc Tinh Thảo được rửa sạch, phơi âm can hoặc sấy nhẹ để giữ nguyên màu và hương. Khi dùng, thường sắc nguyên cả cây, phối vào các bài thanh nhiệt, chỉ khát, giải độc. Có bài thuốc dân gian dùng nó như trà – chỉ cần hãm với nước sôi là đủ dịu đi cơn sốt nhẹ, cổ khô, miệng đắng. Với trẻ nhỏ, Cốc Tinh Thảo được sao nhẹ trước khi dùng, giúp giảm tính hàn mà vẫn giữ trọn khí vị mát lành.

Dù là loài hoa cỏ mọc thấp, nhưng nếu được chọn đúng, chế đúng, thì lại có thể làm mát cả thân nhiệt đang bốc hỏa. Và người thầy thuốc, khi dùng nó, cũng như thả vào tim người bệnh một làn gió – nhẹ đến mức không nghe thấy, nhưng đủ để làm dịu đi cái nắng đang hầm hập trong lòng.

Bên cạnh những gì ta đã biết thì…

… Cốc Tinh Thảo còn là vị thuốc rất hay dùng cho trẻ em và người già – bởi tính mát nhẹ, lành, dễ uống, không gây kích ứng, lại có tác dụng giảm viêm họng, tiêu đờm, hạ sốt nhẹ.

• Trẻ em viêm họng, ho nhẹ: có thể nấu Cốc Tinh Thảo cùng cỏ Mần Trầu, Hẹ, thêm chút đường phèn
• Người già ho khan, đờm đặc: phối với Cát Cánh, Bách Bộ, Trần Bì
• Người sốt nhẹ, khát nước, miệng đắng: phối với Trúc Diệp, Cam Thảo, Mạch Môn
• Có thể tán bột mịn, rắc lên vết loét miệng nhẹ – giúp làm mát, sát khuẩn

Cũng có nơi dùng Cốc Tinh Thảo phơi thật khô, làm thành trà uống hàng ngày, nhất là vào mùa hè – vừa mát cổ, vừa làm nhẹ người sau những bữa ăn dầu mỡ.

Đừng quên…

Cốc Tinh Thảo là cỏ mát, nhưng không dành cho người đang bị lạnh trong.

• Người tỳ vị hư hàn, hay đi phân lỏng, bụng lạnh, ăn vào hay đầy – nên tránh dùng
• Người đang ho do phong hàn (lạnh gây ho, đờm loãng trắng) – dùng có thể khiến ho kéo dài
• Không nên uống quá liều, quá lâu ngày – có thể làm yếu tiêu hóa

Nhắc bạn :
Cỏ lành – chỉ nên dùng cho người thực sự cần mát. Đừng lấy cái mát xoa vào chỗ đang lạnh, vì như thế chẳng chữa được gì – mà còn khiến tạng phủ yếu thêm.

Cốc Tinh Thảo – cọng cỏ nhỏ giữ lời hát trong trẻo, làm dịu những tiếng ho dài và xoa dịu phổi mỗi khi nắng xuống họng khô

Không cay, không chát,
Không ồn ào như gừng.
Nhưng ai từng khô cổ,
Sẽ nhớ cỏ này từng giúp mình yên…

“Cốc Tinh Thảo – cỏ của lời nói,
Không làm to tiếng –
Chỉ giúp nói lại được –
Bằng một hơi thở êm.”