Thiên Ma Câu Đằng Ẩm (天麻钩藤饮)
– Khi cơn giông nổi lên trong đầu, ta cần một làn gió thổi xuống từ can
“Có những người không giận, mà mắt đỏ.
Không lo, mà tim cứ nhói, đầu cứ rung, huyết cứ dồn lên mặt.
Không ốm, mà ngồi xuống là choáng váng, đứng dậy là tai ù, giấc ngủ cứ trượt mãi không về…
Đó là khi Can đã không còn tàng huyết – mà gió dương bốc lên như sấm sét.”
📜 Giai thoại – Cái gật đầu cứu lấy một đời
Chuyện kể rằng, có một vị quan già – từng làm đến chức Tư Mã, nhưng về hưu sớm vì… không ngủ được.
Không vì lo âu, cũng chẳng phải phiền muộn. Mà bởi mỗi khi ông nằm xuống, là đầu lại căng như dây đàn, mặt đỏ bừng, tim đập, mắt giật, tai ù.
Đi mạch: huyền, sác.
Uống thuốc an thần không hiệu quả. Thuốc bổ khí huyết càng nặng thêm.
Một đêm, người con đưa ông đến gặp thầy thuốc họ Ngô – người nổi tiếng trấn ấy.
Chưa hỏi bệnh, chỉ nhìn sắc mặt đỏ, mắt mờ, môi tím, mạch huyền động… thầy nói:
“Không phải lo buồn sinh bệnh.
Là gió nổi từ trong gan.
Huyết áp chưa đo – nhưng khí đã nghịch rồi.”
Và ông kê một bài – tên là Thiên Ma Câu Đằng Ẩm, bảo:
“Dùng cái nhu để chế cái cang. Dùng mát để dìm sấm. Dùng thảo mộc để hạ cơn giông trong đầu.”
Vị quan già uống.
Sau bảy thang – mắt dịu, đầu mềm, và đêm đầu tiên ông ngủ một mạch đến sáng.
Sau ba tuần – ông có thể ngồi đọc sách, viết thư pháp như chưa từng đau.
Và khi mất, người ta nói: ông ra đi trong một giấc ngủ an lành – như người chưa từng bị huyết dồn lên mặt.
📚 Nguồn gốc bài thuốc
Bài thuốc Thiên Ma Câu Đằng Ẩm xuất xứ từ sách Tập Giản Phương (集简方) của danh y Đỗ Học Hải (杜学海) – đời Thanh.
Tác giả viết bài thuốc này chuyên dùng để bình can – tức phong – thanh nhiệt – dưỡng huyết, chủ trị các chứng can dương thượng kháng gây choáng, đau đầu, tăng huyết áp nhẹ, và đặc biệt người già có thần kinh suy yếu, ngủ không yên, mắt đỏ, tim đập nhanh.
⚗️ Thành phần bài thuốc
Thiên ma (天麻) – 9g
Trấn kinh tức phong, bình can, trị hoa mắt, chóng mặt, đau đầu. Nên chọn củ chắc, không mốc, thái lát mỏng, sao sơ cho thơm.
Câu đằng (钩藤) – 12g
Thanh nhiệt, tức phong, hạ huyết áp tự nhiên, đặc biệt hữu ích trong chứng run tay, tăng huyết áp ở người già. Loại tốt là đoạn già có móc cong.
Thạch quyết minh (石决明) – 15g
Bình can tiềm dương, minh mục – dùng khi hoa mắt, thị lực yếu, mắt đỏ, mờ do can dương. Là bào ngư vỏ, nên tán thô, sắc trước.
Chi tử (栀子) – 6g
Thanh nhiệt, trừ phiền, giải uất. Đặc biệt tốt khi bốc hỏa, bồn chồn, mất ngủ sau kích thích.
Hoàng cầm (黄芩) – 9g
Thanh nhiệt táo thấp, mát huyết, ổn định nhịp tim. Dùng loại phiến mỏng, màu vàng sậm.
Tang ký sinh (桑寄生) – 12g
Dưỡng can thận, mạnh gân cốt – là vị thuốc nền để hạ dương mà không tổn khí. Vị dịu, không cay, không đắng.
Ngưu tất (牛膝) – 9g
Dẫn huyết đi xuống, hạ khí trệ, khai thông huyết đạo. Thường sao rượu để dẫn huyết hiệu quả hơn.
Ích mẫu thảo (益母草) – 9g
Hoạt huyết, lợi thủy – giúp khơi thông các lối huyết bị bế, hỗ trợ điều hòa nhịp máu lên đầu.
Phục thần (茯神) – 9g
An thần, lợi thấp, hỗ trợ giấc ngủ nhẹ nhàng. Dùng loại có lõi thông tâm, vị ngọt dịu, không tạp.
Dạ giao đằng (夜交藤) – 15g
Bình can, an thần, dưỡng tâm – đặc biệt tốt cho người già mất ngủ, tâm uất nhẹ.
Cam thảo (甘草) – 6g
Điều hòa các vị thuốc, làm êm dịu tính tán – giúp bài thuốc không gây mỏi kiệt sau khi hạ áp.
🧠 Công dụng bài thuốc, dùng trong các trường hợp…
Đau đầu do can dương bốc lên
Chóng mặt, hoa mắt, mắt đỏ, tai ù
Bốc hỏa, phiền táo, khó ngủ, ngủ chập chờn
Huyết áp nhẹ đến trung bình, huyết áp không ổn định
Người già mất ngủ, tăng huyết áp kèm tâm phiền, suy giảm trí nhớ nhẹ
🌀 Cách phối ngẫu, gia giảm theo từng thể bệnh
Nếu mất ngủ nhiều, tâm hư: gia Toan táo nhân, Bá tử nhân
Nếu huyết áp cao, cảm giác bốc hỏa rõ: thêm Cúc hoa, Hạ khô thảo
Nếu run tay, co giật nhẹ: phối Thạch xương bồ, Viễn chí
Nếu hồi hộp, tim đập nhanh: thêm Liên tâm, Long nhãn
Nếu tiểu tiện vàng, táo bón nhẹ: gia Huyền sâm, Sinh địa
📌 Bên cạnh những gì ta đã biết…
Một số thầy thuốc dùng bài này điều trị sớm hội chứng Parkinson nhẹ, khi người bệnh có run tay, mất ngủ, tăng huyết áp thoáng qua.
Một vài ứng dụng hiện đại còn dùng trong giai đoạn hậu tai biến nhẹ, để giúp bình khí huyết – an thần – phòng tái phát.
Y học hiện đại xác nhận: Thiên ma và Câu đằng có tác dụng hạ áp tự nhiên, chống co giật, bảo vệ thần kinh, cải thiện tuần hoàn não.
🍃 Hãy nhớ…
Người âm hư, huyết kém, chân tay lạnh, mạch trầm thì không dùng bài này.
Huyết áp quá thấp, thể trạng suy kiệt, tỳ vị hư yếu – cần gia giảm thận trọng.
Không dùng bài này như “thuốc hạ áp tức thời” – mà là điều hòa lâu dài, nhẹ nhàng, thấm dần.
Một dòng nhìn lại – Thiên Ma Câu Đằng Ẩm không chỉ là bài thuốc hạ áp, mà là ngọn gió dập tắt cơn giông trong lòng người
“Có những cơn giận không nổ ra – mà lặng lẽ bốc lên đỉnh đầu.
Có những nỗi mỏi không nằm ở tay chân – mà nằm ở mạch máu cứ căng mãi không hạ.
Có những giấc ngủ chỉ đến khi ta biết dìm xuống cơn gió ngược trong gan.”
