Thăng Dương Ích Vệ Thang – Một làn dương nhẹ nâng người mỏi mệt đứng dậy
“Có những người không ốm nhưng chẳng khoẻ, Mỗi ngày qua đi như bị rút từng giọt khí, Ăn chẳng thấy ngon, ngủ chẳng thấy sâu, Chỉ mong có một bài thuốc – đỡ nhẹ, nâng dịu, không ép uổng gì…”
Giai thoại – Học trò của Lý Đông Nguyên và một bệnh nhân không rõ bệnh
Sau khi danh y Lý Đông Nguyên lập ra bài Bổ Trung Ích Khí Thang, một học trò lâu năm của ông được giao chăm một người bệnh lạ: không sốt, không đau, không tiêu chảy, chỉ là mỏi mệt kéo dài, tay chân lạnh, ăn không tiêu, ngủ không sâu, ra mồ hôi lấm tấm.
Người ấy đã dùng nhiều bài bổ khí, dưỡng huyết, nhưng vẫn không khoẻ. Vị học trò nhớ lại lời thầy từng dạy: “Có những người không bệnh – mà chỉ là khí dương không đủ để giữ thân trong sáng suốt.”
Và thế là ông tạo nên bài thuốc nhỏ, tinh tế – tên là Thăng Dương Ích Vệ Thang, nghĩa là: giúp dương khí nhẹ nhàng nâng lên, kiện vị mà không trệ, hồi phục mà không nặng. Sau vài thang, người bệnh tỉnh táo, ăn được, người ấm lại – như vừa rời khỏi làn sương mỏng phủ lên thân thể.
Nguồn gốc bài thuốc
Thăng Dương Ích Vệ Thang (升阳益胃汤) là bài thuốc cổ phương, được ghi lại trong các y thư kế thừa học phái Dưỡng Tỳ Thăng Dương của Lý Đông Nguyên.
Bài thuốc thiên về nâng dương khí đang tiềm tàng, bổ nhẹ tỳ vị, dùng khi khí dương không tụ, vị không vận hóa, thần trí mờ mịt, mệt nhưng không rõ bệnh, ăn ít, không tiêu, hơi thở mỏng.
Rất phù hợp với người cao tuổi, phụ nữ trung niên, người sau bệnh lớn nhưng chưa sa khí rõ.
Thành phần bài thuốc
• Hoàng kỳ (黄芪) – 12g: bổ khí, thăng dương, kiện tỳ.
• Bạch truật (白术) – 9g: kiện tỳ, hóa thấp, trợ vận hóa.
• Nhân sâm (人参) – 6g: bổ nguyên khí, sinh tân dịch.
• Đương quy (当归) – 9g: dưỡng huyết, hoạt huyết, hỗ trợ sinh khí.
• Sài hồ (柴胡) – 6g: sơ can, giải uất, thăng khí.
• Trần bì (陈皮) – 6g: lý khí, kiện vị, tiêu trệ.
• Bạc hà (薄荷) – 3g: thanh nhẹ, dẫn dương lên trên.
• Cam thảo (甘草) – 4g: điều hòa các vị, hỗ trợ tỳ khí.
• Thăng ma (升麻) – 3g: thăng khí, trợ Hoàng kỳ đưa khí dương lên.
Công dụng bài thuốc, dùng trong các trường hợp
Thăng Dương Ích Vệ Thang dùng cho người tỳ khí suy, dương khí chưa tụ, biểu hiện:
• Ăn kém, đầy bụng nhẹ sau ăn, bụng hơi trướng, dễ ợ hơi
• Người mỏi mệt kéo dài, sắc mặt uể oải, tay chân lạnh, dễ ra mồ hôi trộm
• Tinh thần kém minh mẫn, hơi thở ngắn, ngủ chập chờn, dễ tỉnh
• Tỳ hư sinh thấp nhẹ nhưng chưa có tiêu chảy rõ
Cách phối ngẫu và gia giảm theo thể bệnh
• Nếu hay toát mồ hôi trộm: thêm Mẫu lệ, Ngũ vị tử
• Nếu tâm thần bất an, ngủ kém: thêm Phục thần, Toan táo nhân
• Nếu tiêu hóa yếu rõ: thêm Mạch nha, Thần khúc
• Nếu có hư hàn nhẹ: thêm Gừng khô, Đại táo
• Nếu kèm đau đầu mỏi gáy: phối Câu đằng, Thiên ma
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Thăng Dương Ích Vệ Thang thường được dùng như liệu pháp hồi phục khí dương âm thầm, không dành cho người đang sa khí rõ ràng mà dành cho người lưng lửng – mỏi nhưng không biết vì sao.
Một số thầy thuốc dùng bài này sau khi dùng Thăng Khí Thang hoặc Bổ Trung Ích Khí Thang, khi khí đã lên mà vẫn chưa giữ được thể trạng.
Có nơi sắc thuốc loãng, dùng làm “trà dương kiện tỳ”, đặc biệt hữu ích cho người cao tuổi ăn kém – ngủ kém – uể oải kéo dài.
Hãy nhớ:
Không dùng bài này khi cơ thể có thấp nhiệt, sốt âm ỉ, miệng đắng, rêu lưỡi vàng.
Cũng không phù hợp với người có âm hư nội nhiệt rõ, mất ngủ do tâm hỏa.
Thuốc nhẹ – nên dùng kiên trì từ 5–7 thang mới có hiệu quả rõ, dùng tốt nhất vào buổi sáng, tránh uống tối muộn.
Thăng Dương Ích Vệ Thang – Một làn gió nhẹ đủ làm chiếc lá héo mềm dậy
Không cần ép khí dồn lên như cơn gió mạnh, bài thuốc này chỉ là một luồng sáng nhỏ, đỡ dậy hơi thở vừa mỏng – vừa tàn, cho người ta cảm giác mình có thể sống tiếp, dù hôm nay chưa khoẻ.
Một giấc ngủ không đứt quãng, Một bữa ăn không đầy bụng, Một sớm mai thấy cơ thể không còn mỏi, Một người thôi thở dài.
