Quy Tỳ Thang – Khi trí nhớ bỏ quên một người, và tim không còn chỗ để an yên

“Có những ngày trí nhớ mờ như khói, Quên điều vừa nói, không nhớ nổi giấc mơ đêm qua. Có những đêm nằm im, tim đập hẫng một nhịp, Là vì huyết không đủ để giữ lấy thần – tâm không còn gối để ngủ yên.”
Giai thoại – Người thiếu phụ và khung thêu quên dở
Ở một xưởng thêu ven sông, có người thiếu phụ nổi tiếng với đường kim tinh xảo. Nhưng từ sau một lần sinh non, cô thường hay quên, mắt vô thần, người gầy dần, tay run khi cầm kim. Có đêm đang thêu giữa chừng, cô để rơi khung vải mà không nhớ mình đang làm gì.
Người nhà tưởng cô mắc tâm bệnh, đã mời bao thầy pháp, nhưng đều không hiệu quả. Một ngày kia, có vị lương y già đi qua, chỉ nhìn một lần rồi bảo: “Không phải tâm loạn, mà là huyết hư. Không phải thần đi mất, mà là huyết không đủ để giữ thần lại.”
Ông cho bài thuốc tên gọi Quy Tỳ Thang – nghe như một lời ru trở về. Sau mấy thang, cô ngủ sâu hơn. Một tháng sau, cô thêu lại được cánh sen đang dang dở… và nhớ được cả đoạn thơ cô từng quên từ thuở con gái.
Nguồn gốc bài thuốc
Quy Tỳ Thang (归脾汤) được ghi trong sách Tế Sinh Phương của danh y Diên Thọ đời Kim, sau đó được kế thừa và truyền dạy trong nhiều sách Y học cổ truyền, đặc biệt ở các trường phái dưỡng tâm – kiện tỳ.
Tên bài thuốc mang ý nghĩa: “Quy về Tỳ” – vì Tỳ sinh huyết, huyết dưỡng Tâm. Khi khí tỳ suy yếu, huyết sinh không đủ, tâm thần không được nuôi dưỡng thì sinh ra mệt mỏi, hay quên, mất ngủ, tim đập nhanh, da xám nhợt.
Bài thuốc này là sự phối hợp giữa bổ khí – dưỡng huyết – an thần – kiện tỳ vô cùng tinh tế. Không quá bổ, không quá hành, mà nhẹ nhàng bồi đắp – như chiếc gối chườm ấm dưới gáy người mỏi mệt lâu ngày.
Thành phần bài thuốc
• Đẳng sâm (党参) – 12g: bổ khí tỳ, sinh tân, dưỡng vị.
• Bạch truật (白术) – 12g: kiện tỳ, táo thấp, giúp tiêu hóa.
• Phục linh (茯苓) – 12g: lợi thủy, kiện tỳ, an thần nhẹ.
• Cam thảo (甘草) – 6g: điều hòa, bổ trung, bảo vệ tỳ khí.
• Hoàng kỳ (黄芪) – 15g: ích khí, nâng dương, sinh cơ nhục.
• Long nhãn nhục (龙眼肉) – 12g: dưỡng tâm tỳ, an thần, tăng trí nhớ.
• Toan táo nhân (酸枣仁) – 12g: an thần, dưỡng tâm, trợ ngủ sâu.
• Viễn chí (远志) – 6g: khai khiếu, ích trí, hóa đàm đọng ở tâm.
• Đương quy (当归) – 12g: bổ huyết, điều huyết, nhuận tâm mạch.
• Mộc hương (木香) – 6g: hành khí kiện tỳ, điều trung.
Công dụng bài thuốc, dùng trong các trường hợp
• Dành cho người tỳ khí hư – tâm huyết kém, thường thấy:
– Ăn uống kém, đầy bụng nhẹ, sắc mặt nhợt
– Tim đập nhanh, hồi hộp, hay quên, khó ngủ, mơ nhiều
– Người mệt mỏi, chân tay yếu, dễ đổ mồ hôi, hay lo lắng vô cớ
• Đặc biệt phù hợp cho:
– Người mất ngủ lâu ngày do suy nhược
– Người hay quên, hay mơ, khó tập trung sau bệnh nặng
– Phụ nữ sau sinh, sau sảy thai có tâm khí yếu, hồi hộp, trí nhớ giảm
Cách phối ngẫu và gia giảm theo thể bệnh
• Mất ngủ nặng: gia Thần sa, Bá tử nhân
• Suy kiệt toàn thân: phối Thập toàn đại bổ thang
• Ăn uống kém rõ: thêm Thần khúc, Mạch nha
• Tâm khí uất trệ: gia Hương phụ, Trần bì
• Người già hay quên: gia Câu đằng, Thiên ma để hoạt huyết não
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Ít người biết, Quy Tỳ Thang còn là bài thuốc dưỡng trí nhớ cho người cao tuổi, nhất là khi kết hợp cùng rèn luyện trí não, thiền định, khí công.
Tại miền Trung, có nơi người ta nấu bài thuốc này với táo đỏ và gạo nếp, để dùng như món cháo thuốc bồi dưỡng cho học trò mùa thi – giúp ăn ngủ tốt, trí nhớ vững vàng.
Một cách dân gian khác là sắc thuốc này với sữa tươi không đường, uống ấm vào buổi tối – để đưa thần vào giấc ngủ nhẹ như chăn bông.
Hãy nhớ:
Không dùng Quy Tỳ Thang cho người đang cảm mạo phong nhiệt, đầy trệ, tiêu hóa kém do thấp nhiệt.
Người khỏe mạnh bình thường mà dùng lâu có thể gây trệ khí, đầy bụng nhẹ, hoặc mất cảm giác thèm ăn.
Đây là bài thuốc dành cho người yếu – cả thân lẫn tâm, khi sự tỉnh táo đã mờ, khi giấc ngủ không còn êm, khi tâm thần mỏi mà lòng không yên.
Quy Tỳ Thang – Bài thuốc giữ lại những điều ta từng đánh rơi
Không ai biết trí nhớ bắt đầu phai từ khi nào. Có thể là sau một nỗi buồn, sau một lần mất ngủ, sau một lần sinh con hoặc chỉ là sau một mùa lo lắng quá nhiều.
Quy Tỳ Thang không đưa ta về quá khứ – nó chỉ giúp ta nhớ lại mình là ai. Và rồi, từ đó mà ngủ được, ăn được, sống lại.
Một giấc ngủ có hoa sen, Một sớm mai không quên bài đã học, Một trái tim đập chậm mà ấm, Một người đã nhớ lại chính mình.
