Lục Quân Tử Thang – Khi người mỏi không chỉ vì yếu khí mà còn vướng cả đám mây mù trong bụng
“Có những người không chỉ mệt vì thiếu khí, Mà vì trong bụng có một lớp mây mờ chẳng tan, Ăn vào là đầy, nằm xuống là thở ngắn, Một bài thuốc không chỉ nâng – mà còn mở lối cho khí được hanh thông.”
Giai thoại – Một bài thuốc nối tiếp tâm ý của người thầy
Sau khi danh y Đổng Nguyên sáng lập bài Tứ Quân Tử Thang, các đệ tử kế nghiệp ông nhận thấy: nhiều bệnh nhân tuy khí hư rõ ràng, nhưng lại kèm theo biểu hiện đầy bụng, chướng ngực, buồn nôn, rêu lưỡi dày – đặc trưng của thấp trệ.
Một trong những học trò kế thừa học phái Trung thổ ấy đã nói: “Thầy đã dạy chúng ta về khí hư tỳ nhược, nhưng nếu khí không lưu thông, mà uất lại thành trệ, thì quân tử phải thêm một bước – để hóa giải.”
Thế là từ Tứ Quân Tử, ông thêm vào Trần bì để hành khí, Bán hạ để hóa đàm trệ – thành Lục Quân Tử Thang. Từ đó, bài thuốc này trở thành cốt lõi để trị tỳ khí hư kèm thấp trệ – một tình trạng rất thường gặp ở người hiện đại.
Nguồn gốc bài thuốc
Lục Quân Tử Thang (六君子汤) là bài thuốc phát triển từ Tứ Quân Tử Thang, có từ thời Kim Nguyên, thuộc hệ thống học phái Trung thổ của Đổng Nguyên và hậu học. Bài thuốc được ghi lại và ứng dụng rộng trong các sách như Y học chính truyền và Nội khoa học giảng nghĩa.
Sự phối hợp giữa bổ khí kiện tỳ và hành khí táo thấp giúp Lục Quân Tử Thang trở thành phương thuốc điển hình trong điều trị tỳ hư thấp trệ, khí huyết không sinh, trệ lâu thành đàm.
Thành phần bài thuốc
• Nhân sâm (人参) – 9g: đại bổ nguyên khí, nâng tỳ vị, sinh tân dịch.
• Bạch truật (白术) – 9g: kiện tỳ, táo thấp, trợ tiêu hóa.
• Phục linh (茯苓) – 12g: lợi thủy, hóa thấp, an thần.
• Cam thảo (甘草) – 4g: điều hòa các vị, ích khí nhẹ.
• Trần bì (陈皮) – 6g: hành khí, kiện tỳ, trừ thấp, tiêu thực.
• Bán hạ (半夏) – 6g: hóa đàm, giáng nghịch, hòa vị.
Công dụng bài thuốc, dùng trong các trường hợp
Lục Quân Tử Thang dành cho người tỳ khí hư kèm thấp trệ, biểu hiện:
• Ăn kém, đầy bụng sau ăn, sợ dầu mỡ, dễ buồn nôn
• Mệt mỏi kéo dài, hơi thở ngắn, ngực tức nhẹ
• Miệng nhạt, lưỡi rêu trắng dày, chân tay lạnh
• Tiêu chảy mạn tính, đặc biệt ở người già và trẻ nhỏ
Thường dùng cho
• Người sau ốm dậy kèm khó tiêu, tiêu chảy
• Người cao tuổi ăn uống khó hấp thu, bụng trướng nhẹ
• Trẻ nhỏ chậm lớn do tiêu hóa yếu
Cách phối ngẫu và gia giảm theo thể bệnh
• Nếu tiêu chảy kéo dài: thêm Xa tiền tử, Hạt sen
• Nếu khí trệ rõ: tăng Trần bì, thêm Hương phụ
• Nếu đàm nhiều, ho lâu ngày: gia Cát cánh, Sa sâm
• Nếu âm hư miệng khô: phối Thiên môn, Mạch môn
• Nếu sau viêm dạ dày: thêm Mộc hương, Hoàng liên
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Lục Quân Tử Thang thường được ví như người quân tử dọn bàn ăn: không chỉ mang đến món ngon (tăng hấp thu) mà còn làm sạch bàn trước đó (hóa thấp, tiêu trệ).
Ở nhiều vùng Bắc Bộ, người ta sắc bài thuốc này với gạo nếp rang, chút gừng, nước củ sen – dùng làm món cháo thuốc dưỡng tỳ vị cho người mới ốm dậy hoặc người sau viêm ruột cấp.
Một số phòng khám y học cổ truyền hiện đại dùng bài này như liệu pháp đầu tay cho bệnh nhân có biểu hiện hội chứng ruột kích thích thể hư hàn.
Hãy nhớ:
Không dùng Lục Quân Tử Thang cho người có thực nhiệt, táo bón, miệng khô nhiều, hoặc thấp nhiệt rõ (lưỡi vàng, miệng đắng, tiểu vàng sẫm).
Bài thuốc nhẹ nhàng, nhưng vẫn cần dùng đúng lúc – đúng người. Người không hư mà uống dễ gây bứt rứt, đầy bụng, rối loạn tiêu hoá nhẹ.
Lục Quân Tử Thang – Khi sức mạnh đến từ sự thấu hiểu
Không phải ai yếu cũng cần bổ thật mạnh. Có những người mệt không vì thiếu khí – mà vì khí không đi được. Lục Quân Tử Thang không chỉ nâng khí mà còn dọn đường, giúp từng hơi thở trở về đúng quỹ đạo.
Một chiếc bụng thôi không trướng, Một giấc ngủ không còn mộng đục, Một cơ thể ăn được, tiêu được, nhẹ như mây tan sau mưa, Một người thôi thở dài.
