Dưỡng Tâm Thang – Chén thuốc hong khô một giấc ngủ úa vàng

Quyên Tý Thang

“Có những đêm, người nằm trong giường mà hồn như trôi bên ngoài cửa, Ngủ không sâu, mộng không yên, lòng cứ bồi hồi không rõ cớ chi. Ký ức vỡ vụn như tơ rối, tim đập hẫng giữa những khoảng lặng bất thần… Là lúc huyết chẳng đủ nuôi tâm – mà thần không còn gối để tựa mình.”


Giai thoại – Người mẹ trẻ và bữa cơm không nấu xong

Có người mẹ trẻ, sau khi sinh con đầu lòng thì thường quên trước quên sau, sắc mặt nhợt nhạt, đêm ngủ mơ nhiều, giấc ngắn lại hay tỉnh giấc giữa đêm. Đứa bé khóc, cô dỗ mà mắt lạc lõng, như chưa kịp quay về. Có hôm đang nấu cơm, cô quên bật bếp, bàng hoàng như có sương mù trong trí óc.

Người nhà nghĩ cô trầm cảm, nhưng khi đưa đến một vị lương y, ông chỉ bảo: “Không phải tâm bệnh. Là huyết không dưỡng được tâm, khí chẳng ôm nổi thần. Cô ấy không đi lạc, chỉ là chưa tìm được đường về.”

Ông kê Dưỡng Tâm Thang – nghe như tên một câu hát cũ. Cô uống từng bát thuốc đắng mà dịu, ngủ dần dài hơn, ấm lại từng sợi hồn. Một ngày, cô bế con, vừa ru vừa cười – và nồi cơm đã nấu xong từ trước khi giấc mơ kịp tan.


Nguồn gốc bài thuốc

Dưỡng Tâm Thang (养心汤) là một phương thuốc cổ nổi bật trong các bài an thần, dưỡng huyết, dưỡng tâm, thường được trích dẫn trong các y thư cổ về trị mất ngủ, lo âu, hay quên, tâm phiền – với thể bệnh tâm tỳ lưỡng hư, huyết không dưỡng thần.

Bài thuốc phối hợp khéo léo giữa các vị bổ huyết, bổ tâm, dưỡng tỳ và an thần – tạo nên một “chiếc gối thuốc” cho tâm trí mỏi mệt, nhẹ nhàng mà hiệu nghiệm.


Thành phần bài thuốc

Đương quy (当归) – 12g: bổ huyết, hoạt huyết, làm mềm tâm mạch.
Sinh địa (生地黄) – 12g: tư âm, thanh nhiệt, làm mát huyết.
Bạch thược (白芍) – 12g: dưỡng huyết, nhu can, điều hòa tâm tính.
Hoàng liên (黄连) – 3g: thanh tâm, giáng hỏa, trừ phiền.
Nhân sâm (人参) – 6g: ích khí, sinh huyết, định thần.
Phục thần (茯神) – 12g: an thần, kiện tỳ, ích trí.
Viễn chí (远志) – 6g: khai khiếu, hóa đàm, ích trí, định tâm.
Toan táo nhân (酸枣仁) – 12g: dưỡng tâm, an thần, trợ ngủ sâu.
Cam thảo (甘草) – 3g: điều hòa các vị, bổ trung khí.


Công dụng bài thuốc, dùng trong các trường hợp

• Phù hợp với người tâm huyết hư, tâm thần không yên, biểu hiện:
  – Mất ngủ lâu ngày, ngủ chập chờn, nhiều mộng
  – Tim đập nhanh, hồi hộp, hay quên, trí nhớ kém
  – Tinh thần bạc nhược, dễ lo âu, dễ xúc động
• Dùng cho người sau sinh, sau bệnh dài ngày, hoặc sau sang chấn tâm lý.


Cách phối ngẫu và gia giảm theo thể bệnh

• Mất ngủ nặng: tăng Toan táo nhân, thêm Thần sa
• Tâm hỏa vượng, dễ cáu: thêm Liên tâm, Trúc diệp
• Âm hư rõ: phối Thiên môn, Mạch môn, Sinh địa
• Tỳ yếu, kém tiêu hóa: gia Trần bì, Mạch nha
• Trí nhớ suy giảm: thêm Câu đằng, Thục địa, Viễn chí


Bên cạnh những gì ta đã biết…

Dưỡng Tâm Thang từng được xem là “trà thuốc buổi tối” ở nhiều gia đình quan tâm sức khỏe tinh thần, nhất là với phụ nữ sau sinh – người già – học trò mùa thi – người làm việc trí óc.

Có nơi dùng bài thuốc này nấu chung với hạt sen và táo đỏ, thêm một chút đường phèn, để thành món chè an thần dưỡng trí.

Một vài nhà thuốc cổ phương tại Huế còn giữ bài này trong dạng cao lỏng – uống buổi tối như một loại “sữa tâm”, ấm bụng, an tâm, dễ ngủ.


Hãy nhớ:

Dưỡng Tâm Thang không dùng cho người đang có sốt, nhiễm khuẩn, tiêu hóa yếu nhiều, đầy bụng rõ.

Với người khỏe mạnh, không nên uống kéo dài quá 3 tuần liên tục, để tránh sinh trệ khí. Hãy dùng như một liều vỗ về – đúng người, đúng lúc – để tâm được nghỉ, thần được trở về.


Dưỡng Tâm Thang – Gối mềm cho một linh hồn bơ vơ

Có những bài thuốc không để chữa một căn bệnh cụ thể nào – mà để chữa sự xô lệch bên trong, những rạn nứt vô hình, những khoảng trống chẳng gọi thành tên.

Dưỡng Tâm Thang không chữa mất ngủ, nó giữ lại một người từng đánh rơi giấc ngủ.

Một người ngồi yên trong đêm, Một hơi thở chậm mà ấm, Một giấc mơ không giật mình, Một sáng mai nhớ mình đã mỉm cười.

 


Quyên Tý Thang
Viết tại hiệu thuốc Khang Chính Đường, tháng 4/2025