Đương quy bổ huyết thang – hai vị thuốc, một dòng máu hồi sinh

“Có những lúc thân thể như vỏ cây,
Gió thổi qua cũng rách…
Không cần một rừng thuốc bổ,
Chỉ cần đúng một giọt dưỡng huyết,
Là sức sống dần về.”

Khi cơ thể vừa trải qua một trận mất máu – dù là sau sinh, sau phẫu thuật, hay sau kỳ kinh quá dài – có những người nhìn thì vẫn ngồi được, đi được, ăn được… nhưng sắc mặt trắng bệch, hơi thở yếu, da khô, tay lạnh, môi tái.
Đó là khi huyết đã khô, mà khí cũng suy.

Người xưa không cần đến mười vị thuốc – chỉ dùng hai vị thôi, mà cứu được cả một người đang mất sắc – bằng bài thuốc mang tên Đương quy bổ huyết thang.

Giai thoại – người nữ thợ nhuộm và nồi thuốc đỏ như ráng chiều

Chuyện kể về một người thợ nhuộm tơ, mỗi ngày khuấy những thùng phẩm màu đỏ rực như máu.
Sau một lần sinh khó, cô ốm yếu hẳn – da trắng bệch như sáp, không còn chút huyết sắc nào, mắt trũng, giấc ngủ ngắn như thở.
Vị lương y làng nhìn qua, không cho uống cả chục vị như nhiều người, chỉ cười nói:
“Cô mất huyết, lại mất khí. Nhưng chỉ cần hai vị – một để sinh huyết, một để nâng khí. Như lửa và dầu gặp nhau, màu sẽ lên lại.”
Ông kê bài Đương quy bổ huyết thang – bát thuốc đen đặc nhưng ngọt dịu. Uống vào, người ấm lại. Một tuần sau, da hồng, môi đỏ, ánh mắt có thần như mới nhuộm một đời khác.

Nguồn gốc bài thuốc

Đương quy bổ huyết thang (当归补血汤) xuất hiện trong Nội ngoại thương biện hoặc luận của Lý Đông Nguyên – một danh y lớn thời Kim Nguyên.
Khác với các bài bổ huyết truyền thống dùng nhiều vị, ông chỉ dùng hai vị là Đương Quy và Hoàng Kỳ – nhưng theo một tỷ lệ đặc biệt: Hoàng Kỳ gấp 5 lần Đương Quy.
Đó là sự phối hợp giữa bổ khí làm chủ – dẫn huyết sinh theo, cực kỳ phù hợp với người huyết hư kèm khí suy, da nhợt, mạch yếu, chân tay lạnh.

Thành phần bài thuốc

• Đương Quy (当归) – 12g: vừa dưỡng huyết, vừa làm huyết lưu thông. Làm mềm lại dòng máu đang cạn, dưỡng cả sắc và tâm, như màu ráng đỏ trong lòng chiều muộn.
• Hoàng Kỳ (黄芪) – 60g: đại bổ nguyên khí, nâng cao khí lực để sinh huyết, sinh da thịt, đẩy dương lên bì phu. Tựa như người gánh nước – giúp dòng máu đến được khắp nơi.

Công dụng của bài thuốc

Đương quy bổ huyết thang là bài thuốc dành cho những người huyết hư kèm khí hư, biểu hiện bằng:
sắc mặt nhợt nhạt, mệt mỏi, tim đập nhanh, tay chân lạnh, dễ hoa mắt chóng mặt, kinh nguyệt ít – hoặc mới mất máu sau sinh, sau bệnh nặng.

Bài thuốc này thích hợp cho cả người trẻ và người già, khi cơ thể cạn kiệt sinh lực mà không chịu nổi các bài bổ nặng, hoặc những bài có nhiều vị đắng – cay – chát.

Bên cạnh những gì chúng ta đã biết thì…

Rất ít người để ý rằng: bài này dùng tỷ lệ 1 phần Đương Quy – 5 phần Hoàng Kỳ, không phải ngẫu nhiên.
Đây là công thức “dĩ khí dẫn huyết” – lấy khí làm thuyền, để huyết là nước có thể chảy đi khắp thân.
Không có khí, huyết dù có sinh cũng sẽ ứ lại, hoặc tràn ra sai chỗ.
Nhờ chính tỷ lệ ấy mà bài thuốc nhẹ nhàng, dễ hấp thu, hiệu quả bền.

Cũng có những người chỉ cần 3–5 thang đã hồng hào trở lại, nhất là phụ nữ sau sinh yếu mà không muốn uống nhiều thuốc.

Khi gia giảm, nếu người có hư hàn nặng, bụng lạnh, thêm Can Khương, Nhục Quế.
Nếu kinh ra ít, da khô, táo bón: thêm Sinh Địa, Huyền Sâm.
Nếu khí hư nhiều hơn huyết: tăng Hoàng Kỳ, thêm Đẳng Sâm, Đại Táo.

Thận trọng khi dùng:
Nếu người đang bị nhiệt thực – sốt cao, miệng khô, đại tiện táo, mạch sác, dùng bài này sẽ khiến thân thể bốc hỏa, mệt tăng, nhiệt càng sâu, da nổi ban.
Người bị đầy bụng do thấp trệ, tỳ hư nặng, uống vào dễ chướng bụng, tiêu hóa kém, lưỡi dày hơn.
Và nếu không thật sự huyết hư, chỉ mệt tạm thời, thì dùng bài này chẳng những không hiệu quả mà còn nặng người, thậm chí mất ngủ nhẹ.

Vậy đó 

Đương quy bổ huyết thang là bài thuốc của sự tinh giản – không nhiều vị, nhưng đủ gốc.
Khi máu đang cạn, đừng loay hoay quá nhiều phương,
Chỉ cần đúng một dòng – thì cả sông sẽ về.

Đương quy bổ huyết thang

“Không cần mười vị,
Chỉ một giọt dưỡng – một hơi nâng,
Màu máu cũng có thể đỏ lại,
Như nắng chiều vẽ lại má hồng.”

Không phải bài thuốc nào cũng cần cầu kỳ. Có những phương đơn giản, nhưng đánh đúng vào chỗ khuyết – và khơi lại nhịp sống bằng sự vừa vặn.
Đương quy bổ huyết thang chính là một bài như thế.