Xuyên Tâm Liên – vị đắng xuyên gan ruột, dập ngọn lửa âm thầm trong huyết mạch
Có những cơn sốt không ầm ầm như bão – mà ngấm ngầm như lửa trong gan
Một người sốt cao, họng sưng, miệng khô, tiểu đỏ, rêu lưỡi vàng dày.
Một người khác viêm amidan tái phát, miệng có mùi, họng đỏ, rát, giọng khàn.
Lại có người nóng gan sinh mụn nhọt, mẩn ngứa, lòng bàn tay nóng ran, mất ngủ do can hỏa.
Ấy là khi nhiệt độc tích tụ – viêm nhiễm lan ra – huyết nóng sinh độc.
Người thầy thuốc không dùng vị ngọt – mà dùng đắng, dùng thứ đắng gắt – đắng xuyên tâm – đắng đến tận gan ruột, chính là Xuyên Tâm Liên, để thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, cứu người khỏi trạng thái “hỏa ngầm âm ỉ”.
Giai thoại – Người học trò thi mà miệng hôi, họng đỏ và bài thuốc “đắng nuốt trôi giận dữ”
Một người học trò mùa hè học thi, miệng hôi, họng rát, mặt nóng, người bứt rứt, giấc ngủ không sâu.
Thầy thuốc già bảo:
“Không phải lo lắng, không phải nóng trời – mà là gan con đang sôi.”
Ông cho: Xuyên Tâm Liên – Kim ngân – Liên kiều – Huyền sâm – Cam thảo.
Uống một tuần – miệng mát, họng trong, đầu không còn nóng.
Tính vị và công năng – đắng gắt, lạnh – thanh nhiệt – giải độc – tiêu viêm – sát khuẩn – thanh hỏa
Xuyên Tâm Liên – vị đắng mạnh, tính hàn, quy vào tâm – can – phế – vị – đại trường.
• Thanh nhiệt – giải độc mạnh: dùng trong sốt, viêm họng, viêm phế quản, viêm ruột, mụn nhọt, rôm sảy
• Tiêu viêm – sát trùng: trị nhiễm khuẩn hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu, phụ khoa
• Thanh tâm hỏa – hạ can hỏa: hỗ trợ mất ngủ, tâm phiền, miệng hôi, bứt rứt do nhiệt huyết
• Ức chế virus – vi khuẩn: dùng khi cảm cúm, sốt virus, viêm nhiễm cấp tính
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Xuyên Tâm Liên là thân và lá phơi khô của cây Andrographis paniculata, còn gọi là công cộng thái (cỏ roi ngựa đắng).
✔️ Loại tốt:
• Lá xanh xám, không nát vụn, thân giòn, mùi thơm nhẹ hăng, vị đắng gắt
• Khi nấu nước có màu vàng xanh, đắng sâu, hậu mát lạnh ở cuống họng
• Khi sao mùi bớt đắng, dễ uống hơn – dùng phối trong các thang thanh nhiệt
📌 Cách dùng:
• Sắc thang – hãm trà – hoàn tán – cao lỏng, tùy mục đích
• Phối với Kim ngân – Liên kiều – Huyền sâm – Cam thảo – Cúc hoa – Sinh địa
• Dùng trong nhiệt độc, viêm họng, viêm amidan, sốt cảm, mụn nhọt, nóng gan
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Xuyên Tâm Liên có mặt trong nhiều toa kháng viêm nổi tiếng:
• Toa thanh hầu – tiêu viêm: Xuyên Tâm Liên – Cát cánh – Cam thảo – Liên kiều
• Toa thanh can – giải độc: Xuyên Tâm Liên – Kim ngân – Sinh địa – Chi tử
• Toa tiêu nhọt – trừ nhiệt độc ngoài da: Xuyên Tâm Liên – Hoàng liên – Huyền sâm – Bồ công anh
Y học hiện đại ghi nhận:
• Chứa andrographolide, flavonoid, lacton diterpenoid, có tác dụng
– kháng virus, kháng khuẩn mạnh (tụ cầu, liên cầu, E.coli…)
– chống viêm, giảm sốt, tăng miễn dịch tế bào
– bảo vệ gan, chống oxy hóa, ức chế men gây viêm
Đừng quên…
• Không dùng cho người tỳ vị hư hàn – ăn uống kém – lạnh bụng tiêu chảy
• Tránh dùng cho phụ nữ có thai – vì thuốc có tính phá ứ nhẹ
• Không dùng lâu ngày liều cao – dễ làm hư khí, giảm tiêu hóa
Xuyên Tâm Liên – vị đắng xuyên gan ruột, dập ngọn lửa âm thầm trong huyết mạch
Không ngọt,
Không thơm,
Chỉ là thân lá khô phơi nắng gắt,
vậy mà làm hạ cơn sốt chưa kịp phát ban,
giúp thanh miệng đang bốc mùi vì nhiệt,
và giữ lại cho một người bình an giữa cơn dịch nóng bủa vây.
