Xuyên Khung – dẫn khí, giải uất, làm thông những cơn đau lặng lẽ
Có những cơn đau không vỡ òa – mà râm ran như một vầng mây ôm chặt đỉnh đầu
Một người đau đầu mỗi khi trái gió trở trời, gió lùa sau gáy là nhức như có dùi gõ.
Một người khác hễ nổi giận là đau nửa đầu, mạch căng, lưỡi đỏ, mắt nóng.
Lại có người đau đầu kèm kinh nguyệt rối, bụng dưới trướng, ngực căng.
Ấy là khi phong tà xâm nhập – huyết đạo bế tắc – khí uất trệ – làm đầu như bị trói trong khói mờ.
Người thầy thuốc không chỉ dùng thuốc tán phong hay bổ huyết – mà dùng Xuyên Khung, vị thuốc vừa khai, vừa hành, vừa dẫn – mở huyệt đạo, cho khí huyết quay về đúng hướng.
Giai thoại – Cô gái hay đau đầu và ấm thuốc có mùi thơm hăng
Một cô gái trẻ, mỗi kỳ kinh lại đau đầu dữ dội, có khi đau nửa bên, có khi đau âm ỉ ở đỉnh.
Uống thuốc giảm đau – chỉ đỡ tạm. Gặp ông lang già, ông ngửi qua mạch, nhìn sắc – rồi nói:
“Đau này là khí huyết cùng nghẽn – cần thứ vừa mở, vừa dẫn, vừa mát nhẹ, vừa không tổn.”
Ông cho: Xuyên Khung – Đương quy – Bạch thược – Hương phụ – Sinh địa.
Hai tháng – đầu không đau nữa. Cô bảo:
“Uống thuốc mà thấy thơm như mùi gió đầu mùa vậy.”
Tính vị và công năng – cay, ấm – hành khí – hoạt huyết – chỉ thống – khu phong – khai khiếu
Xuyên Khung – vị cay, tính ấm, quy vào can – tâm bào – đởm.
• Hoạt huyết – hành khí – chỉ thống: trị đau đầu, đau kinh, đau vùng sườn, ứ huyết sau chấn thương
• Khu phong – trừ tà – khai khiếu: dùng cho đau đầu do phong hàn, cảm lạnh, viêm xoang nhẹ
• Sơ can – giải uất: trị ngực đầy, tức sườn, khí trệ huyết ứ, tâm phiền khó chịu
• Dẫn thuốc lên đầu mặt: thường phối trong các toa trị đau đầu, mất ngủ, huyết ứ vùng mặt
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Xuyên Khung là rễ củ của cây Ligusticum chuanxiong, mọc ở vùng núi Tứ Xuyên, thu hoạch mùa thu.
✔️ Loại tốt:
• Củ dày, tròn bẹt, mặt ngoài màu nâu sẫm, mặt cắt ruột đặc, thơm hắc nhẹ, không mốc
• Khi thái lát có vân đẹp, đều màu, mùi thơm nồng đặc trưng – hơi giống gừng trộn mùi hồi
• Khi nấu nước có màu hổ phách nhạt, mùi thơm cay, vị ấm, không gắt
📌 Cách dùng:
• Sao thơm – tán bột – sắc thang – dùng phối hợp
• Phối với Đương quy – Bạch thược – Hương phụ – Ngưu tất – Cam thảo – Cúc hoa – Bạc hà
• Dùng trong chứng đau đầu – đau kinh – huyết ứ – phong tà xâm nhập
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Xuyên Khung là vị chủ lực trong các toa cổ nổi tiếng:
• Toa Tứ vật hành huyết: Xuyên Khung – Đương quy – Sinh địa – Xích thược
• Toa trị đau đầu do phong hàn: Xuyên Khung – Khương hoạt – Cúc hoa – Cam thảo
• Toa điều kinh, trị đau đầu theo chu kỳ: Xuyên Khung – Hương phụ – Bạch thược – Địa hoàng
Y học hiện đại ghi nhận:
• Chứa ligustilide, ferulic acid, senkyunolide A, có tác dụng
– giãn mạch, cải thiện vi tuần hoàn não
– giảm đau, kháng viêm, chống co thắt mạch máu não
– hỗ trợ điều trị đau đầu vận mạch, rối loạn tuần hoàn não, huyết ứ vùng đầu
Đừng quên…
• Không dùng cho người âm hư hỏa vượng, huyết nhiệt, hay mất ngủ do thực nhiệt
• Phụ nữ có thai dùng phải thận trọng – nếu có huyết ứ hoặc động thai nhẹ thì nên tránh
• Dùng đúng liều – không nên lạm dụng trong thể huyết hư không có ứ
Xuyên Khung – củ thơm nồng mở lối huyết khí về đầu, dắt đau đi
Không mềm dịu,
Không ngọt ngào,
Chỉ là củ khô màu nâu nằm trong hũ thuốc đầu giường,
vậy mà làm tan đi cơn đau đầu buốt lặng trong mỗi chiều gió trở,
mở đường cho khí huyết không kẹt lại vùng trán,
và giữ cho một người đàn bà không còn gục xuống mỗi kỳ kinh nguyệt.
