Thiên Niên Kiện – vị thuốc cay nồng giúp người đau nhức đứng thẳng lên mà đi tiếp
Có những cơn đau không nhói – mà âm ỉ, dai dẳng, như rễ cây ăn sâu trong cơ bắp…
Người lớn tuổi bước đi khó nhọc, đầu gối lạnh, khớp kêu nhẹ mỗi lần co duỗi.
Người trẻ làm việc nặng, mỏi gáy, ê lưng, đau vai gáy kéo dài.
Cả những người đêm nằm đau mỏi không rõ vì sao, sáng dậy thấy tay chân cứng đờ, thần mệt khí đoản.
Ấy là lúc phong thấp đã vào gân xương – huyết ứ, khí trệ, kinh lạc tắc.
Người thầy thuốc bèn dùng một vị rễ có mùi thơm nồng, vị cay the, đi sâu vào can thận – đó là Thiên Niên Kiện.
Một vị thuốc như ngọn lửa ấm âm ỉ, giúp gân co ra, khí lưu thông, và người đang đau – có thể đứng thẳng lưng mà đi lại nhẹ nhàng.
Giai thoại – Người tiều phu đau lưng và bó rễ thơm của cụ già bên suối
Một người tiều phu già đau lưng nhiều năm, càng đi càng đau, ngồi xuống là khó đứng lên.
Thầy thuốc cho thuốc bổ thận – không khỏi. Đắp thuốc phong thấp – đỡ rồi tái lại.
Gặp một cụ già sống gần suối, chuyên hái thuốc.
Ông không nói gì nhiều, chỉ lấy ra một bó rễ thơm nồng, cắt lát – sao vàng – nấu nước uống – xoa bóp.
Chỉ sau mươi ngày, lưng nhẹ, gối ấm, ngủ sâu hơn.
Cụ nói:
“Thuốc này không phải để chữa một lần – mà là để âm thầm đuổi phong, ấm gân, hành khí. Gân cốt không mạnh lên ngay, nhưng khí huyết đã lưu – thì bước chân sẽ dần trở lại.”
Tính vị và công năng – cay, đắng, ấm – trừ phong – thấp – mạnh gân – chỉ thống – hành khí
Thiên Niên Kiện – vị cay – đắng, tính ấm, quy kinh can – thận.
• Trừ phong – thấp – mạnh gân cốt: dùng khi đau nhức khớp, phong thấp, tê liệt, mỏi gối, đau lưng
• Hành khí – chỉ thống: trị đau bụng do khí trệ, đau dây thần kinh ngoại biên
• Kích thích tiêu hóa, ăn kém, đầy bụng khi thấp khí gây trệ ở tỳ
• Đặc biệt hữu hiệu trong phong thấp thể hàn – đau nhức gia tăng khi lạnh – mưa
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Thiên Niên Kiện là thân rễ của cây Homalomena aromatica Roxb. (thuộc họ ráy – Araceae), mọc nhiều ở miền Trung – Nam Việt Nam.
✔️ Loại tốt:
• Rễ to bằng ngón tay trỏ, cong ngoằn, màu nâu vàng hoặc xám nâu, mặt ngoài nhăn, trong màu trắng ngà
• Có mùi thơm nồng, hơi hăng cay, cắn thử tê nhẹ đầu lưỡi
• Không mốc, không mục, không có mùi hôi hoặc lẫn tạp
📌 Cách dùng:
• Thường thái lát – sao vàng – sắc uống hoặc ngâm rượu xoa bóp
• Phối với Độc hoạt – Tần giao – Bạch chỉ – Xuyên khung trong các toa trị phong thấp
• Có thể tán bột hoàn uống, hoặc làm rượu thuốc xoa bóp chữa đau khớp
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Thiên Niên Kiện thường có mặt trong các toa:
• Toa trừ phong thấp – mạnh gân: Thiên Niên Kiện – Độc hoạt – Tục đoạn – Cốt toái bổ – Cam thảo
• Toa xoa bóp đau lưng – đau khớp: rượu Thiên Niên Kiện – Huyết giác – Quế chi – Ngưu tất
• Toa trị đau thần kinh tọa – đau dây thần kinh ngoại biên
Y học hiện đại ghi nhận:
• Chứa tinh dầu (linalool, borneol, caryophyllene), flavonoid, acid hữu cơ
• Có tác dụng giảm đau, chống viêm, tăng lưu thông máu ngoại biên, giãn cơ nhẹ
• Hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp, đau cột sống mạn tính
Đừng quên…
• Không dùng cho người nóng trong, miệng khô, táo bón, âm hư hỏa vượng
• Phụ nữ mang thai – hoặc đang hành kinh nhiều – nên tránh dùng
• Dùng lượng vừa phải – vị cay ấm, dễ hao âm nếu lạm dụng kéo dài
Thiên Niên Kiện – rễ ngoằn cay nồng giữ cho bước chân không tắt
Không hoa,
Không lá,
Chỉ là rễ già của cây chân vịt, mọc dưới đất sâu – mà ấm được lòng người giá lạnh,
đuổi đi phong thấp nằm lâu trong gân,
giúp tiếng thở nhẹ lại sau mỗi bước đi mỏi mệt,
và làm sống lại cảm giác “tự bước đi được” sau những tháng ngày dựa gậy.
