Thiên Môn Đông – sợi ngà mềm rơi xuống giữa mùa khô cạn
Có những cơn ho không vì cảm, mà vì khô – nóng – cạn khí âm…
Ho mà không có đờm. Ho từng tiếng – như rút từ lồng ngực trống không.
Miệng khô, họng rát, da nóng âm ỉ, tiểu ít, táo bón, mệt mỏi, khát nhưng không muốn uống nước.
Đó là khi âm dịch đang hao, tân không sinh, nhiệt không tả được – mà hỏa âm ỉ bốc lên đốt khô phế.
Người thầy thuốc không dùng thuốc bổ, không dùng thuốc tả – mà chọn một vị mềm như sợi ngà, ngọt mát mà đi sâu vào thận – phế – ruột:
Ấy chính là Thiên Môn Đông – vị thuốc sinh ra từ rễ nhưng mang trong mình giọt nước trời,
để thấm dịu cơn nóng âm thầm và trả lại sự êm dịu cho hơi thở, làn da, giấc ngủ.
Giai thoại – Cô bé ho khan và chiếc rễ trắng treo nơi cửa sổ
Có một cô bé nhỏ, sau sốt, ho kéo dài cả tháng. Không sốt lại, không đờm, nhưng ho từng cơn khan,
Miệng khô, môi nứt, da hơi rám, táo bón. Đi viện nhiều nơi, chụp chiếu đủ cả – vẫn không rõ nguyên do.
Một thầy thuốc quê xa tới, chỉ nhìn mặt, nghe hơi thở rồi cười:
“Không phải phế bệnh – mà là âm hao. Không phải thiếu thuốc – mà thiếu tân dịch.”
Ông dùng Thiên Môn Đông, Sinh địa, Mạch môn, Ngọc trúc, nấu mỗi ngày.
Chưa hết tuần, bé đỡ ho. Mười ngày, môi mềm – ngủ sâu.
Chiếc rễ trắng ấy – không cay, không mạnh – nhưng cứu được âm khí cạn dần trong một thân thể đang gầy yếu.
Tính vị và công năng – ngọt, hơi đắng, hàn – dưỡng âm – thanh phế – nhuận trường – sinh tân
Thiên Môn Đông – vị ngọt, hơi đắng, tính hàn, quy vào phế – thận.
• Dưỡng âm – thanh phế: trị ho khan, ho kéo dài, cổ họng khô rát, nóng trong, miệng khô
• Sinh tân – chỉ khát: dùng trong tiêu khát (đái tháo đường), âm hư gây khát không ngừng
• Nhuận trường – thông tiện: hỗ trợ điều trị táo bón do dịch ruột khô, người gầy yếu
• Tư âm – giáng hỏa: giúp ổn định tâm thần, ngủ tốt, trị sốt âm ỉ do hư
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế
Thiên Môn Đông là rễ củ của cây Asparagus cochinchinensis, thường mọc ở miền Nam Trung Quốc, Việt Nam.
✔️ Loại tốt:
• Củ dài như ngón tay út, trắng ngà, mềm dai, bên trong hơi dẻo, mặt ngoài có nếp nhăn nhỏ
• Có mùi thơm nhẹ, vị ngọt mát, không chua – không mốc – không đắng gắt
• Khi sắc ra nước hơi sánh, vị thanh – dịu – hậu ngọt
📌 Cách dùng:
• Sắc riêng hoặc phối trong bài dưỡng âm, thanh nhiệt
• Có thể tán bột, chế cao, phối hoàn với Mạch môn, Sinh địa, Hoài sơn
• Không nên nấu lâu hoặc đun quá sôi – dễ mất chất nhầy sinh tân
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Thiên Môn Đông có mặt trong nhiều toa cổ:
• Toa Dưỡng âm nhuận phế: Thiên Môn – Mạch môn – Ngọc trúc – Sinh địa – Cam thảo
• Toa trị tiêu khát thể âm hư: Thiên Môn – Thạch cao – Sinh địa – Tri mẫu
• Toa dưỡng âm an thần: Thiên Môn – Bá tử nhân – Viễn chí – Mạch môn
Y học hiện đại xác nhận:
• Chứa saponin, asparagine, polysaccharide, flavonoid
• Có tác dụng giảm ho, chống viêm, bảo vệ tế bào phổi, kích thích tiết dịch
• Hỗ trợ giảm đường huyết, chống táo bón, cải thiện giấc ngủ, chống oxy hóa
Đừng quên…
• Không dùng cho người tỳ hư, tiêu chảy, lạnh bụng, ăn kém – dễ gây trệ
• Dùng lâu dài có thể cần phối thêm vị kiện tỳ như Phục linh, Trần bì
• Phụ nữ có thai cần thận trọng – tư âm mạnh có thể làm động thai nếu cơ địa yếu
Thiên Môn Đông – sợi ngà mềm rơi xuống giữa mùa khô cạn
Không nóng,
Không sắc,
Chỉ là sợi rễ trắng từ lòng đất vươn lên như ngọn mạch của tân dịch,
để làm mát một phế khô cằn,
làm dịu một làn da khô rát,
và giữ lại một chút ẩm dịu cho những cơ thể đang héo dần theo hơi nóng âm thầm…
