Kê Huyết Đằng – sợi dây máu đỏ nối liền sức sống và niềm vui
Có một loài dây leo mọc tựa vào rừng, thân quấn quanh các tán cây cao, như người yếu đuối mượn tay ai để đứng vững. Khi cắt thân ra, máu đỏ từ ruột gỗ chảy ra từng giọt – như giọt máu người đã hóa thành thảo mộc. Người ta gọi nó là Kê Huyết Đằng, một cái tên lạ tai, nghĩa là “dây máu gà” – bởi sắc đỏ của nó không thua gì máu tươi.
Nhưng khác với vẻ dữ dội trong hình dung, Kê Huyết Đằng lại là vị thuốc dịu dàng, đi vào huyết mạch như dòng suối ngầm, bổ huyết mà không gây nhiệt, mạnh gân mà không cứng, an thần mà không làm mệt.
Giai thoại: Người đàn bà ngủ quên vì thiếu máu và sợi dây đỏ cứu lại nhịp sống
Người vùng cao kể rằng: ngày xưa có một cô gái trẻ luôn mệt mỏi, da xanh, tay chân lạnh, trí nhớ lúc nhớ lúc quên, có khi ngồi bên bếp lửa mà ngủ quên cả tiếng gà gáy. Thầy thuốc đến khám, bảo cô huyết hư không sinh khí, cần thuốc bổ huyết mà không được quá bổ, kẻo sinh nhiệt.
Ông vào rừng hái thứ dây có màu đỏ như máu, nấu lên cho cô uống mỗi ngày. Một tuần sau, cô tỉnh táo hẳn, mặt có sắc, tay ấm dần. Từ đó, người ta gọi dây ấy là Cỏ máu – Kê Huyết Đằng, và coi là vị thuốc của những người mỏi mệt âm thầm, của những ai cần sinh lại một dòng máu êm.
Tính vị và công năng – ngọt dịu mà sâu, bổ mà không bế, chậm mà vững
Kê Huyết Đằng có vị ngọt, hơi đắng nhẹ, tính ấm, quy kinh can và tâm bào, là vị thuốc bổ huyết, hoạt huyết, mạnh gân xương, an thần.
. Với người huyết hư gây hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ, hồi hộp, Kê Huyết Đằng giúp nuôi dưỡng huyết mạch, làm đầy tim can, an tâm thần, sâu giấc ngủ.
. Trong các bài thuốc bổ huyết – mạnh gân cốt cho người già yếu, bệnh lâu ngày, tứ chi rã rời, Kê Huyết Đằng thường đi cùng Thục địa, Đương quy, Cẩu tích, Đỗ trọng, giúp vừa bổ vừa hành, vừa mềm vừa mạnh.
. Với phụ nữ sau sinh, thiếu máu, sạm da, rụng tóc nhiều, uống trà Kê Huyết Đằng mỗi ngày giúp phục hồi huyết hồng, dưỡng dung nhan.
. Người lao động trí óc căng thẳng, ngủ kém, khí huyết kém lưu thông, dùng vị này giúp giảm mỏi mệt, đầu óc thư thái, trí nhớ sáng hơn.
Không như Nhân Sâm nâng khí bốc lên, cũng không như Hồng Táo điều hòa, Kê Huyết Đằng là dòng máu âm thầm đi vào tủy xương, dệt lại những sợi huyết khô cằn từ bên trong.
Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế – như chắt máu từ gỗ đỏ, giữ lấy tinh huyết của đất
Kê Huyết Đằng tốt là loại thân già, có ruột đỏ thẫm như rượu vang, khi bẻ ra thấy chảy tươm màu đỏ, thớ chắc, không mục, không nấm mốc, mùi thơm nhẹ. Loại mọc vùng núi đá, khí hậu lạnh thường có sắc đỏ đậm và hoạt tính cao hơn.
Người ta thường chế biến:
. Phơi khô, thái mỏng, sắc nước uống: là cách phổ biến nhất, dùng để bổ huyết, giảm đau nhức, an thần.
. Sao thơm: để tăng tính hoạt huyết, giúp dễ bảo quản.
. Ngâm rượu: với Thục địa, Đỗ trọng, Kỷ tử – dùng cho người gầy yếu, đau lưng mỏi gối, huyết hư lâu ngày.
. Hãm trà: như một dạng trà dược dưỡng sinh – dùng lâu nhẹ nhàng, cải thiện khí huyết từ từ.
Bên cạnh những gì ta đã biết…
Kê Huyết Đằng từng được ghi trong “Trung Dược Đại Từ Điển” là vị thuốc “bổ mà không trệ, hành mà không phá,” đặc biệt **thích hợp cho người huyết hư nhưng ngại dùng vị nặng như Thục địa, Nhung hươu.”
Ở một số vùng, người Mường dùng dây Kê Huyết Đằng hầm với gà ác cho phụ nữ sau sinh ăn tẩm bổ. Một số bài trà dưỡng nhan hiện đại cũng dùng Kê Huyết Đằng làm nền, phối thêm Hoa hồng, Kỷ tử, Táo đỏ – vừa đẹp da, vừa an thần.
Đừng quên…
. Không dùng Kê Huyết Đằng cho người huyết nhiệt, nhiệt độc, sốt kéo dài, vì có thể làm ứ trệ thêm huyết đạo.
. Không nên dùng cho người đầy bụng, tiêu hóa kém, đờm thấp tích trệ, vì tính ấm có thể gây khó tiêu.
. Dùng kéo dài nên phối hợp với các vị kiện tỳ – điều khí, để tránh “dư huyết mà sinh thấp.”
Kê Huyết Đằng – dây máu đỏ níu giữ sự sống mềm mại cho những thân thể cạn khô
Không rực như lửa,
Không mát như sương,
Kê Huyết Đằng là sợi chỉ đỏ dệt lại sự sống đang dần khô,
Giữ lấy làn máu ngọt, nuôi từng giấc ngủ yên,
Cho ta thêm một lần khỏe mạnh mà không cần gồng gánh.
