Diệp Hạ Châu – bụi cỏ nhỏ làm mát gan và giấc ngủ đang rối bởi uất nhiệt

Không ai để ý một bụi cỏ nhỏ mọc nép bên rãnh nước, lá li ti, cành đỏ nâu mảnh khảnh. Nhưng khi có người gan nóng, da vàng, ngủ không yên, ăn chẳng ngon – thì bụi cỏ ấy bỗng được nhắc đến: Diệp Hạ Châu – tên như thơ, mà tính như nước suối mát len vào gan nóng.

Tên chữ nghĩa ấy có nghĩa là: “Lá rơi xuống đất”.
Bởi mỗi lần chạm vào, lá khép lại – như biết cúi đầu.
Thân mềm, rễ chùm, sống lặng lẽ. Vậy mà bên trong nó là kho báu thanh nhiệt giải độc – được bao đời người tin tưởng dùng làm thuốc mát gan, sạch mật.

Giai thoại – ông lão gan nóng và nắm cỏ nhỏ của người đi rừng

Ông cụ gan nhiễm mỡ, men gan cao, người nóng, hay cáu, mụn nổi đầy lưng.
Người đi rừng mang về bó cỏ nhỏ, rửa sạch, nấu nước uống thay trà: Diệp Hạ Châu.

Uống một tháng, da sáng, ngủ ngon, người dịu lại như lá cỏ khép vào buổi chiều.

Ông nói:
– “Tưởng thứ mọc lề đường không ra gì – ai ngờ lại dọn được cả vũng nóng trong gan tôi.”

Tính vị và công năng – mát gan, sạch mật, làm dịu nỗi bức bối nằm sâu trong máu

Diệp Hạ Châu có vị đắng, tính hàn, đi vào Can – Đởm – Phế – Tiểu trường.
Không làm mát bằng cách đè nén – mà thanh lọc qua nước tiểu, qua mật, qua cả hơi thở.

• Thanh can – lợi mật: trị viêm gan cấp, mãn, gan nhiễm mỡ, vàng da
• Giải độc – tiêu viêm: trị mụn nhọt, mẩn ngứa, miệng đắng, tiểu vàng
• Lợi tiểu, giảm men gan, hỗ trợ bảo vệ tế bào gan
• Theo nghiên cứu hiện đại: chứa phyllanthin, hypophyllanthin – có khả năng ức chế siêu vi viêm gan B, bảo vệ gan chống oxy hóa

Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế

Diệp Hạ Châu – thường gọi là Chó đẻ răng cưa – mọc khắp nơi ven đường, bờ ruộng, nhưng để dùng làm thuốc thì không thể tùy tiện hái đại. Người thầy thuốc thường chọn những cây mọc nơi sạch sẽ, tránh khu vực nhiễm hóa chất, thân không dập, lá không sâu, hoa nhỏ mọc đều dưới lá – đó là dấu hiệu của cây khỏe, khí vị đầy đủ. Cây tốt khi phơi khô vẫn giữ được sắc xanh nhạt, mùi thơm mát, không tanh ẩm, không mốc.

Sau khi thu hái, Diệp Hạ Châu được rửa sạch, để ráo, rồi phơi trong bóng mát hoặc sấy nhẹ – giữ lại toàn thân cây, từ rễ đến hoa, bởi mỗi phần đều góp vào dược tính chung. Khi dùng, có thể sắc nguyên hoặc thái nhỏ. Một số bài thuốc thanh can thường tẩm nước gừng hoặc sao vàng để giảm tính lạnh – giúp gan hấp thu nhẹ nhàng hơn, không gây tổn thương tỳ vị.

Dù chỉ là một loài cỏ nhỏ nằm thấp bên đất, nhưng khi được bào chế đúng cách, Diệp Hạ Châu lại mang trong mình sức mạnh thanh lọc gan, tiêu viêm, bình can như một dòng nước trong lặng lẽ đi qua, cuốn trôi uất kết mà chẳng cần một lời kêu gọi.

Bên cạnh những gì ta đã biết thì…

… Diệp Hạ Châu còn được gọi là “Chó Đẻ Răng Cưa”, thân mảnh, lá mọc đối xứng, hoa và quả mọc ngay dưới cành – như những hạt nhỏ treo thầm lặng.

• Có hai loại: Xanh (dịu hơn, thường dùng) và Đỏ tía (tính mát mạnh hơn)
• Có thể dùng sống hoặc sao sơ – sao giảm hàn, dùng cho người tỳ vị yếu
• Phối Nhân Trần – Actiso – Trạch Tả: mát gan, lợi mật, trị vàng da, nóng gan
• Phối Râu Ngô, Kim Tiền Thảo, Xa Tiền Tử: trị sỏi gan, sỏi mật, tiểu gắt
• Phối Bồ Công Anh, Thổ Phục Linh, Hoàng Bá: trị mụn, mẩn, viêm da do nóng trong

Dân gian còn dùng nước sắc Diệp Hạ Châu để rửa mặt trị mụn, ngậm khi viêm họng, hoặc uống hỗ trợ gan sau rượu bia.

Đừng quên…

• Diệp Hạ Châu có tính hàn khá mạnh, người tỳ vị hư hàn, tiêu hóa yếu không nên dùng kéo dài
• Không dùng cho phụ nữ có thai hoặc đang hành kinh, người hay lạnh bụng
• Uống quá liều có thể gây đau bụng, tiêu lỏng, mệt mỏi nhẹ ở người khí hư
• Dùng tốt nhất theo liệu trình 7–10 ngày, ngưng rồi lặp lại nếu cần

Diệp Hạ Châu… bụi cỏ nhỏ làm mát lá gan, khép lại cả những rối loạn chưa thành lời trong thân

Không đắng ngắt,
Không đè nén,
Chỉ là nước mát chảy qua gan,
Rửa trôi cơn cáu bẳn bốc từ bên trong.

“Lá chạm là khép,
Tên như thơ – nhưng tính như người dọn lửa.
Chẳng cần nổi bật,
Mà vẫn chữa được cả cơn nóng âm thầm.”