Long Nhãn – vị thuốc ngọt ấm, bổ tâm dưỡng huyết, nâng giấc ngủ về trong an yên

Trong Đông y, người ta vẫn tin rằng:
Thịt quả nhãn – nếu được hái đúng lúc – phơi đúng nắng – giữ đúng độ dẻo ngọt – thì chẳng còn là trái cây nữa, mà đã trở thành thuốc.

Thuốc để:
• Dưỡng huyết cho người gầy yếu.
• Bổ tâm cho người hay lo âu hồi hộp.
• An thần cho người mất ngủ.
• Ích trí cho người hay quên – hay lẫn – hay mỏi.

Người ta gọi đó là Long Nhãn – vị ngọt chín từ trái tim của mùa hạ – để dành cho những ngày thu đông, khi tâm và huyết đều lạnh, đều khô…

Giai thoại – bà cụ quên tên cháu và bát cháo Long Nhãn mỗi chiều

Bà cụ ngoài bảy mươi – vẫn nhớ ngày giỗ, vẫn nhớ bài thơ – nhưng quên mất tên cháu nội mỗi chiều gọi cửa.
Cháu thương bà – nấu bát cháo với Long Nhãn – gạo nếp – kỷ tử – và chút hoài sơn.

Mỗi ngày một ít – chẳng thấy gì ngay – nhưng sau một tháng, bà đã gọi đúng tên – đôi mắt cũng ánh lên niềm vui nhận biết.

Người xưa bảo:
“Trái nhãn chín là để ăn – nhưng Long Nhãn để giữ trí – giữ huyết – giữ lòng người an ổn.”

Nguồn gốc của vị thuốc

Long Nhãn (龍眼肉) là phần cùi thịt của quả nhãn (Dimocarpus longan), họ Bồ hòn – Sapindaceae, được tách hạt, phơi nắng hoặc sấy khô, giữ lại độ mềm dẻo – thơm ngọt – không cháy đắng.

Long Nhãn khác nhãn khô thông thường ở chỗ:
• Dùng đúng giống nhãn ngon – thịt dày.
• Phơi đủ nắng – không khói than.
• Lưu giữ độ dẻo tự nhiên – không quá khô giòn.

Thành phần – vị ngọt ấm – dưỡng tâm huyết – làm dịu thần kinh – giúp ăn ngon – ngủ yên – nhớ rõ – là phần quả chín có tâm hồn

Long Nhãn (6 – 15g/ngày) – vị ngọt – tính ôn – quy kinh Tâm – Tỳ.
Chứa:
• Glucose, fructose – bổ năng lượng, dễ hấp thu.
• Saponin, vitamin B, C – tốt cho trí nhớ, thần kinh.
• Sắt, phốt pho – tăng tạo máu, chống thiếu máu.
• Protein thực vật – phục hồi thể trạng nhẹ nhàng.

Thích hợp với người: huyết hư – tâm phiền – mất ngủ – hay quên – hồi hộp – mệt mỏi sau sinh – người già trí nhớ suy – trẻ em chậm phát triển.

Công dụng – dưỡng tâm – bổ huyết – an thần – ích trí – là vị thuốc êm như lời ru – ngọt như tình thân – làm dịu những rối loạn âm thầm trong tim – trong huyết – trong trí nhớ

Ứng dụng trong:
• Mất ngủ, hay mơ, hồi hộp, lo âu.
• Hay quên, trí nhớ kém, thần kinh yếu.
• Huyết hư – da xanh, mệt mỏi, chóng mặt.
• Phụ nữ sau sinh yếu mỏi, thiếu máu.
• Trẻ em học kém, khó ngủ, dễ kích động.

Một số bài thuốc tiêu biểu:
• Long nhãn + Toan táo nhân + Viễn chí – an thần, trị mất ngủ.
• Long nhãn + Kỷ tử + Thục địa + Đương quy – bổ huyết ích trí.
• Cháo long nhãn + ý dĩ + hoài sơn – phục hồi cơ thể sau ốm.
• Long nhãn + nhân sâm + phục thần – bổ khí huyết, định tâm.

Cách chọn thuốc tốt và các phương pháp bào chế

Long Nhãn là phần thịt nhãn sấy khô – không phải bất kỳ quả nhãn nào cũng dùng được làm thuốc, mà phải là loại thịt dày, ngọt thanh, ít nước. Khi chọn, người thầy thuốc sẽ tìm những miếng long nhãn có màu nâu vàng sẫm, mềm dẻo, thơm dịu, vị ngọt đậm nhưng không gắt. Loại tốt khi bẻ nhẹ vẫn còn độ đàn hồi, mùi thơm nhẹ như hương nắng trên tà áo mỏng, không chua, không ẩm mốc.

Sau khi tách vỏ, bỏ hạt, thịt nhãn được sấy bằng nhiệt vừa đủ – đủ khô để bảo quản, nhưng không quá lửa làm cháy cạnh, mất ngọt. Có nơi cầu kỳ hơn còn tẩm rượu nhẹ trước khi sao – giúp dược tính đi sâu vào tâm tỳ, dưỡng huyết, an thần. Long Nhãn dùng trong các bài thuốc bổ huyết hay hoàn tán, thường phối cùng Bạch truật, Phục thần, Viễn chí… như một cánh tay dịu dàng xoa nhẹ lên trái tim đang rối loạn.

Chế biến Long Nhãn cũng là một nghệ thuật giữ lại sự ngọt ngào – phải làm sao để cái ngọt ấy không gắt, không phai, mà thấm từ từ như nụ cười trong giấc mộng. Người thầy thuốc khi dùng, như đang mời một chén trà ấm cho người bệnh giữa chiều đông – đơn giản, chân thành, và đủ làm mềm lại những cơn lo lâu ngày chưa nói thành lời.

Bên cạnh những gì chúng ta đã biết thì…

… Long Nhãn còn là món ăn bổ dưỡng dễ dùng – có thể dùng hằng ngày – giúp ăn ngon – ngủ sâu – cải thiện trí nhớ – tốt cho cả người già, trẻ nhỏ, phụ nữ sau sinh và người suy nhược nhẹ.

• Có thể dùng dưới dạng: cháo, chè, trà, hoàn, cao bổ, sắc thuốc.
• Phối hợp tốt với các vị: toan táo nhân – phục thần – kỷ tử – đương quy – thục địa.

Gia giảm tùy thể bệnh:
• Nếu mất ngủ – hồi hộp – lo âu: phối viễn chí, toan táo nhân, liên nhục.
• Nếu huyết hư sau sinh: phối đương quy, thục địa, ích mẫu.
• Nếu hay quên, mệt mỏi: phối nhân sâm, kỷ tử, hoài sơn.
• Nếu trẻ em học yếu – ngủ không sâu: phối liên nhục, phục thần, táo nhân.

Đừng quên: 

• Không dùng quá nhiều nếu người đang bị nhiệt, táo bón.
• Nên chọn loại màu nâu sẫm, dẻo, thơm tự nhiên – tránh loại có tẩm đường hóa học.

Long Nhãn – quả chín của mùa hạ – là vị ngọt còn giữ lại cho mùa thu – là thuốc cho tim – cho huyết – cho trí nhớ – cho giấc ngủ, như một lời thủ thỉ mềm mại của đất trời gửi người suy nhược.

Ngọt dịu, thơm bền,
Một quả chín – một niềm yên.
Dưỡng tâm – chẳng cần đậm,
Chỉ cần – êm giấc đêm…

“Trái nhãn – phơi đầy nắng,
Giữ lại – giấc ngủ xưa.
Một nhúm ngọt – cho lòng yên,
Từ hồn trái – đã vào thưa…”