Địa Long – thân trườn trong đất, thông lạc trừ kinh, làm mát và khai thông những uất kết lâu ngày

Không phải vị thuốc nào cũng thơm cỏ hoa. Có vị ẩm – trơn – mùi nồng, nhưng lại mang khí chất linh hoạt của sự sống thầm lặng.
Đó là Địa Long – con của đất – rắn như dây mạch – âm nhu mà dẫn thông – mềm dẻo mà phá trệ.
Vị thuốc không đẹp – không thơm – nhưng là “kẻ mở đường” cho những kinh mạch tắc nghẽn – là “người đưa tin” khi cơ thể rối loạn thần kinh, huyết mạch không lưu thông.

Giai thoại – người đàn ông liệt nửa người và bài thuốc “con đất” hồi sinh nửa thân lạnh

Sau một cơn tai biến, ông cụ nằm im – tay không nhấc, chân không duỗi. Người thân tìm đến ông lang quê. Ông cười, không bảo dùng sâm hay bổ khí, chỉ lặng lẽ bảo: “Phải dẫn kinh mạch thông trước – mới nuôi khí huyết sau. Dùng Địa Long.”

Nấu sắc vài tuần, kèm xoa bóp, kinh lạc dần ấm lên, tay bắt đầu có lực, chân nhúc nhích trở lại.
Từ đó, ông cụ hay gọi vui: “Mình được đất trả lại một nửa thân.”

Nguồn gốc của vị thuốc

Địa Long là thân phơi khô của con giun đất (Pheretima aspergillum), sống trong đất ẩm, đặc biệt vùng đồng bằng. Sau khi thu bắt, giun được rửa sạch nhớt, mổ bỏ ruột, phơi khô đến khi thân mềm dẻo hoặc khô giòn.

Dược liệu có hình ống dài, màu vàng nâu đến nâu sẫm, vị mặn hơi tanh, tính hàn. Là một trong những vị thuốc có công năng dẫn thông – phá trệ – trị co giật – trúng phong hiệu quả nhất trong cổ phương.

Thành phần – mặn, hàn, thấm sâu – thanh nhiệt – trấn kinh – thông mạch – lợi thủy – bình suyễn

Địa Long (4 – 12g) – vị mặn, tính hàn – quy kinh Can – Tỳ – Phế – Bàng Quang. Chứa enzym (lumbrokinase), peptidase, acid amin, chất kháng khuẩn tự nhiên… có tác dụng thanh nhiệt – bình suyễn – thông kinh lạc – trấn kinh – lợi niệu – tiêu thũng.

Phù hợp với người sốt cao co giật, trúng phong liệt nửa người, tắc mạch máu, hen suyễn lâu năm, bí tiểu, đau nhức khớp do phong nhiệt.

Công dụng – thanh nhiệt, trấn kinh, thông kinh lạc, tiêu thũng, lợi thủy, bình suyễn, giải co cứng thần kinh

Trong y học cổ truyền, Địa Long có công năng:
thanh nhiệt – trấn kinh – thông lạc – chỉ thống – lợi thủy – tiêu thũng – bình suyễn.
Thường dùng trong các chứng:

• Trúng phong, liệt nửa người, méo miệng, nói khó.
• Sốt cao co giật ở trẻ em, phiền nhiệt, miệng khô.
• Hen suyễn lâu ngày, khó thở, nặng ngực.
• Bí tiểu do nhiệt bức, sưng viêm bàng quang.
• Đau khớp phong thấp do phong nhiệt, sưng nóng đỏ.

Một số bài thuốc ứng dụng:

• Địa long thang: phối hoàng bá, chi tử – trị sốt cao phiền nhiệt.
• Tiêu phong thông lạc ẩm: phối thiên ma, toàn yết – trị trúng phong liệt nửa người.
• Bình suyễn hoàn: phối ma hoàng, tử tô – trị hen suyễn mạn.
• Địa long ích khí thang: phối nhân sâm, hoàng kỳ – phục hồi sau tai biến.
• Địa long lợi thủy thang: phối trạch tả, ý dĩ – lợi tiểu, tiêu thũng

Bên cạnh những gì chúng ta đã biết thì…

… Địa Long là vị thuốc “phá bế” – giúp mở đường khi khí huyết đã tắc – kinh lạc đã đóng – và thần trí đã mờ:
• Y học hiện đại cho thấy Địa Long có tác dụng chống đông máu, làm tan huyết khối, hạ huyết áp, bảo vệ thần kinh, tăng tuần hoàn não.
• Đặc biệt hữu ích trong điều trị tai biến mạch máu não, bệnh tim mạch, viêm phổi, hen phế quản, viêm thận cấp.
• Có thể dùng lâu dài dưới dạng viên hoàn, sắc, hoặc phối hợp trong các bài phục hồi sau đột quỵ.

Về cách bào chế ứng với công dụng:

• Tẩm rượu sao: giảm tanh, tăng tác dụng hoạt huyết thông kinh.
• Tán bột – hoàn mềm: dùng lâu dài trị suyễn, phục hồi sau tai biến.
• Sắc thang: thường dùng phối hợp với các vị trấn kinh, dưỡng huyết, ích khí.

Gia giảm tùy thể bệnh:

• Nếu tai biến liệt nửa người: phối toàn yết, thiên ma, đương quy.
• Nếu hen suyễn khó thở: phối ma hoàng, tang bạch bì, bán hạ.
• Nếu bí tiểu, sốt nóng: phối trạch tả, hoàng bá, mộc thông.
• Nếu đau khớp phong nhiệt: phối phòng phong, uy linh tiên, khương hoạt.

Đừng quên:

Địa Long tính hàn – không dùng cho người tỳ vị hư hàn, tiêu chảy kéo dài.
Không dùng cho phụ nữ có thai, người thể hư không nhiệt.
Cần dùng đúng liều, đúng thể bệnh – đừng dùng khi không có trệ.

Địa Long –  vị thuốc của sự dẫn thông, mềm mại nhưng mạnh mẽ, giúp người đã gãy gập một nửa thân vẫn có thể vươn mình trở lại

Không đẹp – không dịu – không thơm, nhưng Địa Long lại là nơi đất gửi vào sức sống mềm bền nhất.
Nó không nuôi – nó khai. Không dưỡng – mà thông.
Nhưng đôi khi, chính “người khai đường” ấy mới là ân nhân của những đoạn mạch tưởng như đã đóng lại.

“Trườn mềm qua đất lạnh,
Khai mạch – dứt co giật.
Không hương – nhưng là thuốc,
Mở những gì đã ngắt…”