Đào Nhân – nhân hạch trái đào, hoạt huyết thông ứ, làm trôi đi những tắc nghẽn âm thầm trong huyết quản

Giữa những cánh hoa đào bay trong nắng xuân, ít ai để ý rằng bên trong mỗi quả đào lại có một hạt thuốc quý, mang tên Đào Nhân – vị thuốc không thơm, không ngọt, không rực rỡ như hoa – nhưng lại chính là tinh túy nuôi dòng huyết vận hành.

Người xưa bảo: hoa đào làm thơ, nhưng hạt đào cứu người. Một vị thuốc nhỏ, sắc nâu, vị đắng nhẹ – được trao cho sứ mệnh phá tan những dòng máu ứ đọng, tiêu tan vết bầm tím, làm dịu cơn đau âm ỉ trong lòng ngực và bụng dưới.

Giai thoại – chuyện người phụ nữ đau bụng mỗi tháng và toa thuốc từ hạt đào

Người phụ nữ ấy, mỗi tháng đều vật vã với cơn đau bụng kinh – như có bàn tay nào siết chặt từ bên trong. Thuốc bổ không giúp, an thần không hiệu. Cho đến khi gặp thầy thuốc già – người cho một toa gồm Đào Nhân, Xuyên Khung, Hồng Hoa, Đương Quy.

Sắc uống một mùa trăng, cơn đau dịu lại. Thầy bảo: “Không phải do thiếu, mà do trệ. Hạt đào – là mũi tên nhỏ – xuyên thủng bức tường huyết ứ ấy.” Từ đó, mỗi tháng không còn là nỗi ám ảnh, mà chỉ là một làn sóng nhẹ trôi qua.

Nguồn gốc của vị thuốc

Đào Nhân là nhân hạt của quả đào chín – tên khoa học là Prunus persica, thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae). Khi quả chín, người ta tách lấy hạt cứng, đập bỏ vỏ ngoài, lấy phần nhân màu nâu nhạt bên trong, phơi hoặc sấy nhẹ để dùng làm thuốc.

Nhân hạt có vị hơi đắng, béo nhẹ, tính bình đến hơi ôn, mùi dầu nhẹ. Là chủ dược trong các chứng huyết ứ, bầm tím, đau bụng kinh, sau sinh ứ trệ, ngực tức, bụng đau.

Thành phần – nhỏ mà sâu, đắng mà mạnh, hoạt huyết hóa ứ, chỉ thống, tiêu bầm, nhuận trường

Đào Nhân (4 – 12g) – vị đắng, ngọt nhẹ, tính bình – quy vào kinh Tâm – Can – Đại Trường. Chứa amygdalin, dầu béo, acid hữu cơ, chất nhựa, tinh dầu… có tác dụng hoạt huyết hóa ứ – nhuận tràng – chỉ thống – tiêu ung – điều kinh.

Rất phù hợp với các chứng huyết trệ gây đau – kinh nguyệt không đều, sau sinh huyết ứ, bầm tím chấn thương, táo bón do khô, mạch trệ do huyết hư.

Công dụng – hoạt huyết, hóa ứ, điều kinh, chỉ thống, tiêu bầm, nhuận tràng

Trong y học cổ truyền, Đào Nhân có công năng:
hoạt huyết – hóa ứ – điều kinh – chỉ thống – tiêu ung – nhuận tràng.
Thường dùng trong các chứng:
• Bế kinh, thống kinh, huyết ứ sau sinh.
• Chấn thương tụ máu, đau sưng do ứ huyết.
• Đau ngực, đau bụng, đau đầu do huyết trệ.
• Táo bón do huyết nhiệt, đại tiện khô.
• Mụn nhọt, ung thũng có mủ, viêm đỏ.

Một số bài thuốc ứng dụng:
• Huyết phủ trục ứ thang: phối xuyên khung, đan sâm, xích thược – trị huyết ứ vùng ngực, đầu.
• Tứ vật đào hồng thang: phối tứ vật + đào nhân, hồng hoa – điều kinh, tiêu ứ.
• Đào nhân thừa khí thang: phối đại hoàng, mang tiêu – trị táo bón, bụng đầy.
• Đào nhân hoạt huyết thang: phối tam thất, kê huyết đằng – tan máu tụ do chấn thương.

Cách lựa chọn dược liệu và bào chế

Đào Nhân là phần nhân bên trong hạt đào chín – loại đào được trồng nơi núi cao đất đỏ, kết tinh đủ nắng gió thì hạt mới đầy, nhân mới béo và đậm khí vị. Loại tốt phải là hạt to, chắc, vỏ hạt khô cứng nhưng không giòn mục, nhân bên trong có màu vàng sậm hoặc hồng nhạt, khi bóc ra thấy mùi thơm nhẹ, dầu mịn, béo ngậy. Nhân lép, bị sâu, có mùi chua, hoặc ngả màu đen là không đạt.

Khi bào chế, hạt đào được đập vỡ vỏ cứng, lấy phần nhân bên trong, bỏ lớp màng lụa đen và đầu nhọn, rồi đem phơi nhẹ hoặc sấy khô. Có thể sao vàng nếu dùng trong bài thuốc trị đau do huyết ứ, sao giấm để tăng hiệu quả hành huyết, giảm đau; hoặc tán bột mịn phối hợp cùng các vị bổ huyết khi cần hòa giải ứ trệ. Tuy là hạt nhỏ, nhưng Đào Nhân lại là vị thuốc mạnh mẽ, có thể phá tan những khối huyết đông đọng sâu trong kinh lạc, làm thông dòng chảy của huyết – như mở ra lối đi cho những gì bị nghẽn tắc trong lòng người.

Bên cạnh những gì chúng ta đã biết thì…

… Đào Nhân còn là vị thuốc nhỏ nhưng linh hoạt, mạnh nhưng không dữ, rất cần thiết trong trị liệu huyết ứ và bầm tím:
• Y học hiện đại chứng minh có tác dụng chống viêm, giãn mạch, tăng lưu thông máu, tiêu sưng tụ huyết, chống đông nhẹ.
• Dầu từ hạt Đào Nhân còn dùng ngoài để dưỡng da, giảm viêm, làm mềm vết thương.
• Trong điều trị sản khoa, là vị chủ lực sau sinh huyết ứ, sản dịch bế tắc.

Về cách bào chế ứng với công dụng:
• Sao vàng: làm giảm tính hoạt, dễ tiêu hóa.
• Sao giấm: tăng tính dẫn huyết xuống dưới – dùng cho đau bụng kinh.
• Tán bột: phối với tam thất, hồng hoa làm hoàn tiêu bầm.
• Ngâm rượu: trị bầm tụ máu sau va chạm.

Gia giảm tùy thể bệnh:

• Nếu bế kinh, đau bụng kinh: phối xuyên khung, đương quy, hồng hoa.
• Nếu chấn thương tụ máu: phối kê huyết đằng, tam thất, ngưu tất.
• Nếu sản hậu huyết ứ: phối ích mẫu, trạch tả, hương phụ.
• Nếu táo bón do huyết khô: phối sinh địa, huyền sâm, mạch môn.

Đừng quên:

Đào Nhân tuy quý, nhưng không dùng cho phụ nữ có thai – vì có thể gây động huyết.
Không nên dùng liều cao – dễ gây tiêu chảy, buồn nôn.
Tránh dùng chung với vị Lê Lô – tương khắc nhau.

Đào Nhân – hạt nhỏ phá huyết ứ, vị thuốc mềm lòng mạch máu, mở đường cho huyết hành thông và giấc ngủ êm đềm

Không cần phải là lá, là hoa, là rễ – chỉ một hạt nhỏ như Đào Nhân, nhưng khi đi đúng chỗ, sẽ mở được cánh cửa đang nghẽn, đánh tan khối huyết đang u uất.
Đào Nhân – là lời thì thầm của dòng huyết – đừng tắc, đừng ngưng, hãy chảy tiếp, nhẹ nhàng và êm dịu như mùa xuân về.

“Hạt đào nhỏ như mộng,
Phá ứ, nhuận tạng ngầm.
Một chút đắng nơi cổ,
Làm huyết mạch an tâm…”